15.12.2010

Wêje û Kurd

Diroka gelan bi rêya wêjeya wan tê nivîsandin. Dewlemendiya çanda gelan û asta pêşketina wan di nêzîkatiya wan ya ji bo parastin û pêşxistina wêjeya wan de tê xûyan. Ziman jî bi rêya wêjeyê tê li pêşxistin. Gelên ku di warê wêjeyî de pêşneketibin, ew nikarin dîroka xwe jî binivisînin û herwuha hebûna xwe jî biparêzin.

Gelê kurd li ser xetekê pir zirav dimeşe. Bi rêya têkoşîna rizgariyê, wî karibû di dîroka xwe de rûpelekê nû vebike. Lê belê têkoşîna siyasî bi tena serê xwe nikare bibe hacetê parastina dîroka gelan. Eger siyaset û herwuha berxwedana gelan bi wejeyê re nebe yek û bihev re neyên parastin û pêşxistin, mixabin encamên wê nabin dîrokî. Lewma, qasê ku gelê kurd di warê siyasî û hwd de ditekoşe, pêwîst e wuqasa jî di warê pêşxistina ziman û wêjeya xwe de bitekoşe.

Di çapemeniya tirk de me bihîstiye ku wezareta çand û tûrîzma Tirkiye’yê berhema Mem û Zîn jinû ve çap kiriye û dide belavkirin. Wusa dixûyê ku dewleta tirk dixwaze Ehmedê Xanê weke nirxekê çand û wêjeya xwe qebûl bike. Bê guman ev helwesta dewleta tirk nayê wateya ku ew ji Ehmedê Xanê re rêz digire, armanca wê ew e ku vê Şexsiyetê mezin û berhema wî Mem û Zîn bike parçeyê wêjeya xwe û herwuha bi vî helwesta xwe mesajekê siyasî bide gelê kurd. Di binê her gavên dewleta tirk de armancekê berjewendîxwaz heye.

Pêwîst e ku em kurd ji vê siyaseta dewleta tirk ders derxînin. Û divê em ji xwe bipirsin ka gelo em çiqas li wêjeger, zimanzan dîrokzan û herwuha rêberê mezin Ehmedê Xanê xwedî derdikevin ?. Di mala çend kurdan de berhemên Ehmedê Xanê hene ?. Çend kurd Ehmedê Xanê bi zarokên xwe dane û didin naskirin ?. Mixabin, di vî warî de em gelekî pir xemsar in û pozê me qet naşewute.

Hin kes dikarin bêjin « Bidestxistina berhemên Ehmedê Xanê, Feqiyê Teyran, Mellayê Cizîrê û herwuha Celadet Bedirxan zehmet e ». Lê belê mirov dikare bipirse « Ka di mala çend kurdan de çend heb pirtûkên bi kurdî hene ? » Mixabin di vî warî de jî kêmasiyekê pir mezin heye. Digel zehmetiyên nivîsandina bi kurdî, pirtûkên ku têne weşandin jî nayên kirîn û xwendin. Wêjeya ku neyê xwendin jî zêde pêşnakeve.

Di encam de ez dixwazim vê jî not bikim ; têkoşîna rizgariya gelê kurd, di warê siyasî de pêşketinekê bidest xistiye, lê belê ev têkoşîn hê nebûye cewherê qada wêjeyî. Têkoşîna siyasî û berxwedana ku nebe cewherê xebatên wêjeyî nikare encamekê serfiraz jî bidest bixe. Lewre, têkoşîna siyasî û berxwedana çedarî bi rêya wêje xwe di nava hevokên dîrokî de bicih dikin. Çendî ev berpirsyartî dikeve ser milên siyasetmedar û nivîskaran, barekê mezin jî dikeve ser milê girseyên gel.

Divê di mala her kurdekî de bi dehan berhemên bi kurdî hebin ku zarokên wan hewes bikin ku wan bixwînên, kurdiya xwe pêşbixin û bi rêya wêjeyê dîroka siyasî ya gelê xwe fêr bibin.

Ahmet DERE / 03.12.2010

Ev nivîs di rojnameya Rûdaw’ê de jî hatiye weşandin

3.12.2010

Rapora YE’yê û Tirkiye

Roja 9’ê mijdarê Komisyona Yekîtiya Ewropayê rapora xwe ya salane di derbarê welatên berendam, Hirvatîstan, Makedonya û Tirkiye’yê de aşkere kir.

Komisyona Ewropa’yê heman raporê di derbarê hemû welatên berendam de amade dike û diweşîne. Lê belê, di dîroka vê Yekîtiyê de, heya naha di nava welatên berendam de tu welat weke Tirkiye’yê nebû ye. Raporên tu welatan jî weke yên vî welatî balkêş nebûn in û nehatine niqaş kirin.

Ev sêzdeh sal in ku heman Komisyon, di mehên dawiya salan de di derbarê pêşketinên li Tirkiye’yê de raporan aşkere dike. Di van raporan de wêneyê Tirkiye’yê tê kişandin û di derbarê pêşketin û paşveçûyînan de analîz tên kirin, rexne çê dibin. Weke her salên borî, di rapora îsal de jî rewşa Tirkiye’yê zêde baş nehatiye analîzkirin, bi taybetî di derbarê rewşa giştî ya mafê mirovan de rexne hatine kirin. Herwuha, di derbarê mafê kêmneteweyan de jî rexne hene û ji Tirkiye’yê gavên pêşketî têne xwastin.

Weke tê zanîn Komisyona Ewropa’yê van raporan di çarçoveya berendametiya Tirkiye’yê, a ji bo Yekîtiya Ewropa’yê de amade dike. Yanê ji sala 1998’an vir ve heman saziya ewropî rewşa Tirkiye’yê dişopîne û di dawiya her salê de, nêrînên xwe dike rapor û ji raya giştî re aşkere dike. Naveroka van raporan ji bo hemû saziyên YE’yê weke referans tê girtin û li gorî wê têkîlî bi vî welatî re tên lipêşxistin.

Ji 12’ê hezîrana 2005’an vir ve Tirkiye bi Yekîtiya Ewropa’yê re di nava guftugoyan de ye. Li gorî krîterên YE’yê divê 35 xal werin guftugokirin, her 27 welatên endamên YE’yê dengê erê bidin ku Tirkiye bibe endamê vê Yekîtiyê. Lê belê, ji sala 2005’an vir ve tenê 13 xal hatine vekirin, di nava wan de jî yek xalekê tenê hatiye girtin. Ew xal jî ya di derbarê Zanistî û Lêgerînê de ye. Di nava wan 13 xalên ku hatina vekirin de 9 xal hatine bloke kirin, yanê di derbarê wan de niha tu guftugo nayên meşandin. Hin ji wan xalan ji aliyê Kibris’ê ve, hin ji wan jî ji aliyê Fransa’yê ve hatine bloke kirin. Ev tê wateya ku, ji 13 xalên vebûyî, yek xal tenê hatiye girtin, 9 heb jî hatine bloke kirin, tenê 3 xal li ser maseya guftugoyan man in.

Dema ku mirov li vê wêneyê pêvajoya guftugoyan dinêre, pir zehmet e ku mirov bêje « wê rojekê Tirkiye bibe endamê YE’yê ». Li Tirkiye’yê jî hin derdor bi vî awayî analîzan dikin. Lê belê ez bixwe vê rewşê pir normal dibînim, wêneyê mijara gotinê li gorî Tirkiye’yê ye. Ewropa wusa bi hêsanî welatekî musulman, xwediyê 80 mîlyon nifûsî û di herêma Rojhilata Navîn de nagire nava xwe. Bi vê rastiyê ve girêdayî, di vî welatî de pirsgirêka kurd heye û bi dorfirehî tê niqaşkirin.

Kurtayî ; pêvajoya YE-Tirkiye’yê dewam dike, lê belê li ser vî rêwîtiyê pir kelem, mij û dûman heye.

Ahmet DERE / 19.11.2010

15.11.2010

Li Bakurê Kurdistan’ê Şer û Çareserî

Li Bakurê Kurdistan’ê Têkoşîna Rizgariya Gelê Kurd ketiye qadekê nû. Bûyerên ku diqewumin, bi me dide xûyan ku wê sala 2011 ji hin nûjeniyan re malxoyî bike. Encamên rewşa li vê parçeyê welatê me, dikare li ser hemû gelê me bandorê çê bike.

Roja 01’ê mijdarê, bi daxûyaniyekê, KCK agirbesta yekalî heya piştî hilbijartinên giştî, ku wê di 12’ê hezîrana 2011’an de pêkwerin, dirêj kir. Ev tê wateya ku wê heya 8 mehan wê hêzên HPG’ê êrişan nebin ser hêzên dewletê. Lê belê, bi agirbesta yekalî kes nikare bêje « bi rastî wê şer raweste », jiber ku ne diyar e ka wê artêşa tirk dev ji operasyonan berde an jî ne. Li gorî daxûyaniya KCK’ê, eger lidijî gêrîla êriş çê bibin ew ên xwe biparêzin, lewre mirov nikare bêje wê bi temamî şer raweste û heya meha hezîranê rewşeke pir aramî were jiyîn.

Di aliyê din de, ji derveyê hêzên HPG’ê, xeteriya ku wê TAK çalakiyan bike her tim heye. Çawa ku roja 31’ê cotmehê TAK’ê li Stenbolê çalakî pêkanî, dibe ku di rojên pêş de jî bi heman awayî çalakiyên din pêk werin. Dîsa, çalakiya TAK’ê dikare ji provokasyonan re jî deriyan veke, hêzên tarî, ên weke Ergenekonê jî, dikarin bi navê TAK’ê mudaxaleyê pêvajoyê bikin. Lewma, ez dibêm ev pêvajo pir hesas e, dibe ku bûyerên pir xetere biqewumin û hêviyên aştiyê û ên ji bo çareseriya pirsgirêka kurd wunda bibin.

Birêz Abdullah Öcalan diyar kiriye ku ew bi rayedarên dewletê re niqaşan dike. Li gorî heman daxûyaniyan, dibe ku asta heman niqaşan bigehêje guftugoyan. Eger di navbera rayedarên dewletê û Abdullah Öcalan de guftugo çê bibin, bêguman ev tiştekê baş e û dikare derî li pêvajoya çareseriyê vebike. Lê belê, ez di vî warî de zêde bihêvî nîn im, li gorî daxûyaniyên rayedarên hikûmeta AKP’ê û yên dewletê, wusa dixûyê ku ew dixwazin pirsgirêka kurd di çarçoveya berjewendiyên dewletê de « çareser » bikin.

Sekinandina şer daxwaza pir derdoran e. Di cîhanê de êdî pirsgirêk bi diyalog û guftugoyan çareser dibin. Di daxûyaniyên rayedarên KCK’ê de jî heman tespît têne dîtin. Lê mixabin, nêzîkatiya dewleta tirk wusa nîn e, ew dixwaze, beriya her tiştî serî bi Kurdan bide danîn. Lewma, niha li Amed’ê doza KCK’ê tê dîtin û li wê derê, di şexsiyeta 151 siyasetmedarên kurd de dozger dixwazin serî bi kurdan bidin tewandin. (Navê min jî di nava wan 151 siyasetmedarên kurd de ye). Lê belê, digel hemû qelpiyên rayedarên tirk, girtiyên vê dozê serî natewînin, doza xwe, ya me hemûyan diparêzin.

Belê, agirbesta yekalî ya KCK’ê gavekê baş e, lê ew nayê wateya ku wê çareseriyê biafirîne. Di vê pêvajoyê de karê derdorên demokratîk û yê aştîxwazan pir girîng e. Di pêvajoyên wusa de, rola înisiyatîfên sivîl pir biwate ye. Herwuha, di qada navneteweyî de jî divê cur be cur çalakiyên aştixwaz werin lidarxistin, bi vî awayî li ser siyaseta dewleta tirk de bandor çê bibe.

Ahmet DERE / 06.11.2010

Ev nivîs di Rûdaw’ê de hatiye weşandin

9.11.2010

Ziman û Maf

Ziman parçeyekê kesayetiya mirov e. Beriya ku zarok were ser rûyê erdê, ew di zikê dayîka xwe de guhdarî zimanê wê dike. Lewre, tê gotin “Zimanê Zikmakî”. Gotinên ku zarok di destpêkê de fêm dibin û dibêjin, ew hevokên ku dayîk ji wan re bilêv dikin in. Bikaranîna zimanê dayîkê, ji bo herkesê û li her deverê, mafekî herî xwezayî ye.

Guneh an jî xêr zimanan nas nakin. Axiftina bi tu zimanî nikare bibe sedemê gunehan an jî xêran. Kesê ku bixwaze gunehan bike, ew dikare di her zimanî de bike. Li vê derê mijar zimanê kurdî, erebî, tirkî, fransizî an jî zimanêkî din nîn e. Lê belê ji bo Kurdan ev rastî cuda ye. Heya demekê berê jî, li welatekî weke Tirkiye’yê, çawa ku azadiya raman tine, her wiha bikaranîna zimanê kurdî û rastiya wî jî suç dahate dîtin (di aliyekê de hê jî wusa ye). Di dema Saddam Husein de jî, li Îraqê heman zext hebû, îro li Îran û li Sûriye’yê jî xebatên ji bo pêşxistina kurdî têne astengkirin.

Heya naha gelê kurd tu xebatekê giranbuha ji bo pêşxistina zimanê xwe nemeşandiye. Lê belê ev pêwîstiyekê mezin e. Ji bo bersivdayîna vê pêwîstiyê divê hewldanên ferdî ên bi cewher hebin. Di meşandina hewldanên ji bo pêşxistina zimanê kurdî de, rola sereke dikeve ser milên derdorên rewşenbîr, ên ku ji xwe re dibêjin “zimanzan”. Lewre divê ev derdor bikaribin rola xwe baştir bileyzin.

Li kû derê Kurdistan’ê, an jî li kû derê cîhanê dibe bila bibe, bi taybetî divê rewşenbîrên kurd, di warê pêşxistina ziman de zêdetir xwe di bin bar de bibînin. Heya roja îro hin hewldan, ji aliyê heman derdoran ve çêbûnin û helwestekî erênî jî derketiye holê, lê ev ne bes e.

Pêşxistina kurdî, bi çi zaravî dibe bila bibe, tenê di warê ziman de bi sînor namîn e. Ew di heman demê de xwedî wateyekê siyasî, çandî û moral e jî. Lewma, divê her kurd zimanê xwe, Kurmancî, Soranî, Zazakî û Goranî, weke mafekî xwezayî, hîm bibe, bide fêrkirin û biaxife. Li dijî raberkirina nêzîkatiyên piçûkxistina zimanê kurdî, bi taybetî ya ji aliyê rayedarên dewletên dagirker ve tê meşandin, divê ku her kurd bi hewldanekî taybet li zimanê xwe xwedî derkeve, di her qadên jiyanê de kurdî bikar bîne.

Ez lidijî bikaranîna ti zimanan nînim. Heke ji bo me pêşxistina ziman pir pir pêwîst nebûya ez wisa nêzîk nedibûm. Bikaranîna zimanê kurdî dikare bandorê li ser hemû jiyana Kurdan çê bike. Lewre ez pêwîst dibînim ku, hemû kurd, ji derveyê zimanê xwe, tu zimanekî din di jiyana rojane de bikar neynin. Ev nayê wateya ku dê em qet erebî, farsî û tirkî bikar neynin. Lê belê, dema ku di jiyana rojane de, bi taybetî di nava xwe de, di nava kar û barê malbatê de, zimanekî biyanî bigirin pêş, ev dibe xeteriyekê mezin.

Divê were zanîn ku, di têkoşînê de rêbazekê herî bibandor jî bikaranîna ziman e. Hemû xebatên ji bo pêşxistina zimanê kurdî dikarin di çarçoveya têkoşînê de werin dîtin.

Ahmet DERE / 23.10.2010

Ev nivîs di rojnameya Rûdaw’ê de jî hatiye weşandin

12.10.2010

Pêwîstiyekê Neteweyî

Pêkanîna Konferansekê Neteweyî ji rojeva kurdan dernakeve. Çendî ev mijar tenê ji aliyê derdorên PKK’ê ve di rojevê de tê girtin, ew bûye pêwîstiyekê neteweyî jî.

Birîna gelê kurd, ya herî kûr pêkneanîna Yekîtiya Neteweyî ye. Ev birîn hê jî germ e, xwîn jê diherike. Ji bo saxkirina vê birînê, di nava hemû rêxistin û hêzên kurdan de daxwazekê heye. Lê mixabin, digel ku ji salan vir ve ev daxwaz tê ziman, hê jî tu gavên berbiçav nehatine avêtin. Ez bixwe, hemû rêxistin û hêzên kurdan di vî derbarî de berpirsyar dibînim, tewanbar dikim, guneh di sûyê hemuyan de ye.

Kêmasiya kurdan ya herî mezin ew e ku; her rêxistin xwe di navenda mijaran de dibîne, dixwaze her gav li gorî berjewendiyên wê bin. Dema ku mirov li dîroka gelê me dinêre, mixabin, tê dîtin ku duşmin jî tim li ser vê xala qels ya kurdan leystiye. Di bingeha şerên birakujî de tim ev qelsî hebû ye.

Ji bo Yekîtiya Neteweyî a Kurdan, pêkanîna Konferansekê Neteweyî xwediyê pêwîstiyekê girîng e. Bê ku platformekê çê bibe, niqaş werin kirin û guftugoh bêne kirin kes nikare behsa Yekîtiyê bike. Lewre, Konferansekê ku têde hemû rêxistinên kurdan hebin û di encama wê de li ser xalên sereke nêrînekê derkeve, bûye Karekê Neteweyî. Her rêxistina kurd ku xwe ji vî karî dûr bigire, layiqê şermezarkirinê ye.

Dema ku ez li 20 salên dawî dinêrim, bi taybetî di derbarê Yekîtiya Neteweyî de, di nêzîkatiya hemû rêxistin, hêz û herwuha saziyên kurdan de kêmasî hene. Saziya ku xwediyê hêzekê pir qels jî, dema ku mijar dibe Yekîtiya Neteweyî, ew xwe di navendê de dibîne û dixwaze heman kar li dora wî were tevger kirin. Ev nêzîkatî bûye weke nexweşiyekê, di nava me “hemuyan” de dijî. Lewma, digel ku hejmara me ji 35 mîlyonî derbastir e, hê jî em nebûne xwediyê nasnameyekê fermî, li cur be cur welatan penaber in.

Ji salên 1990’î vir ve, daxwaza ji bo Konferansekê Neteweyî û pêkanîna Yekîtiyekê Neteweyî herî zêde ji aliyê PKK’ê û derdorên wê ve hatiye ziman. Niha jî heman mijar, bi awayekê zinde, di rojeva wê de ye. Lê mixabin, heya niha tu encamekê jî nehatiye girtin. Lewre ez dibêm pêwist e hemû rêxistin, hêz û saziyên kurdan, çi ên li welat çi jî ên li derveyê welat, xwe ji nêzîkatiyên berjewendîxwaz dûr bixin, hesasiyeta hevdu bigirin ber çavan. Xebatên weke Konferansa Neteweyî nikarin di bin bandora vê an wê rêxistinê de pêk werin, divê hemû beşên civakê li dora yek xalê bikaribin werin cemhev.

Ji bo pêkanîna Konferansekê Neteweyî, di destpêka vê salê de min pêşniyariyekê kiribû, ez dixwazim carekê din heman pêşniyariya xwe bînim ziman;

Divê komisyoneke hevbeş, a ku di nava wê de nûnerên hemû rêxistinan û çend heb jî rewşenbîrên serbixwe hebin, were tenzîmkirin. Ev komisyon dikare hejmara nûnerên hemû rêxistinan weke hev destnîşan bike û nîvê kesên ku divê tevlî vê Konferansê bibin ji rewşenbîran pêkwere. Herzuha, pêwîst e xercên vê xebatê jî ji aliyê hemû rêxistinan ve were parvekirin.

Ev nivîs di rojnameya Rûdaw’ê de jî hatiye weşandin.

Ahmet DERE / 08.10.2010

R’ÊFÊRÊNDÛM PÊK HAT! Ê, PAŞÊ..? -Ezîzê Cewo-

Çend Gotin di Derbarê Referandûmê de

Dîplomasiya Kurd û Encam

YEKÎTÎYA NET’EWÎ YE ERÊNÎYA DEMÊ! -Ezîzê Cewo-

Rewşa li Kurdistan’ê, Helwesta Ewrûpa’yê û Hikûmeta Herêmî

Xeteriya CHP’ê -Ahmet DERE-

Kongreya PEN a Kurd

Pêwîstiya bi Konferanseke Neteweyî

Zagona Bingehî û Kurd (Ahmet DERE)

Iro Newroz e

Pirtûka çaremîn ya Ahmet DERE bi zimanê fransizî derket -Weşanên HAN-

Şerma cîhanê! -Azîz ê Cewo-

Ewropa ji me çi dixweze

Kela Hawaran

15’ê Sibatê

Stratejiya AKP’ê û Şer

SEREKK’OMARÊ T’IRKÎAYÊ CÎHANÊ ŞÛNA NEZANAN DATÎNE, YAN BI DALTONÎZMA1 SIYASÎ NEXWEŞ E?-Ezîzê Cewo-

Hêviyên ji bo 2010’an

Nû Derket : Bi zimanê Tirkî "21. Yüzyılda Kürtler" -Ahmet DERE-

Saleke Bizehmet Derbas bû

Piştî Qedexekirina DTP’ê

DÊMORASÎ BI CUR’EYÊ T’IRKÎYAYÊ-Ezîzê Cewo-

Helwesta Serokê PEN a Navneteweyî a di Derbarê Qedexekirina DTP'ê de

Mîsyon

AKP û Dewlet Hevpar in

Gel Divê Ji Çi Bawer Bike û Baweriya Xwe Bi K'ê Bîne? -Ezîzê Cewo-

Li Parlemena Ewropayê Noqaşên Kevneparêz

Pirtûka bi Yewnanî -Gelê ku nehatiye înkarkirin, Kurd- Ahmet DERE-

Pirtûk -Yekîtiya Ewropayê û Rastiya Kurd- Ahmet DERE-

Guherîn, Samîmiyet û Dewleta Tirk

Asta Çareseriya Pirsgirêka Kurd

Ziman Mafeke Xwezayî ye

Gelo…

Niqaşên Çareseriyê û Nexşerê

25.09.2010

R’ÊFÊRÊNDÛM PÊK HAT! Ê, PAŞÊ..? -Ezîz ê Cewo-

R’adîo, têlêvîzîon û çapemenîya cîhanê ji vir û wir r’agîhandin, ku r’êfêrêndûma ji bo Destûra bingehîn ya K’omara T’irkîyayê 12-ê r’ezbera 2010-an bi serk’evtinî pêk hatye û bûye bingeha guhartinên dêmokratîk di wî welatî da. Ku p’ejirandina guhar’tinên di Destûra bingehîn da wê r’ê li pêşîya T’irkîyayê berbi Yekîtîya Ewropayê veke…
Û ev cîhan, a ku xwe şaristanî dihîjmêre, vê care jî k’urd firotin berjewendîyên xwe.
Ma ç’avdêrên wan li wir amade nînbûn û her tişt li ber ç’avên xwe nedîtîn? Divê mirov kor be, ku nebîne: ma-ne li seranserê K’urdistanê k’urdan (ji bilî çend esker, polîs, memûr û mamostayên t’irk- ew jî dilopek bûn di deryayê da!) bi yek dengî ew r’êfêrêndûm boykot kirin!
Wisa ye, ev helwesta wan ne ewqasî dûrî exlaqê wan e, wana di dema xwe da şaristanîya Vîzansê bi devê gurên berat’e- koçerên nîvhov va berdan, ên ku li ser pişta deve û hêstiran ji best û beyarên Asîya Navîn hatine wir…
Wek ku wana Vîzans firotin, ewan em jî firotine û dîsa wê me bifiroşim, eger em bi xwe van tiştan nebîn, û ji bo tiştên xetertir amade nînbin. Eger em wek net’ew ji van hemûyan dersan dernexin.
Ma dîsa, gelo ne bes e?
Bi r’astî, eger em bakûrê K’urdistanê derî sînorên Tirkîyayê bibînin, wê demê dibe ku ew r’îfêrêndûm ji bo t’irkan gavekê berbi pêş be… lê dîsa di nav çarçoveya derbeya faşîstî ya 12-ê r’ezbera 1980-an da.
Û, dibe ku ji bo wê jî hukumeta AKP-ê r’êfêrêndûma 12- rêzbera 2010-an lidarxist.
Sembolîk e, ne?
Eva jî tê wê wat’eyê, ku AKP destûra bingehîn, ya ku xûnta faşîstî li gel ferzkiribû, bi r’êfêrêndûmê erê kir, û ew hinek guhartinên kosmêtîk wat’e û naver’oka bingehîn a Destûra bingehîn a 1980-î naguhêrin.
Ji xwe ji bo k’urdan ew Destûra faşîstî dîsa ew maye: dîsa hebûna gelê k’urd nayê p’ejirandin, dîsa ziman û çanda k’urdî qedexe ne.
Ango, çi dertî hole? Di T’irkîyayê da faşîzmê kirasê îslamê wergirtîye û dixwaze t’emenê desthilatdarîya xwe dirêj bike.
Di vê r’ewşê da boykotkirina r’êfêrêndûmê ji hêla gelê k’urd va r’ast bû, û em dikarin gelê k’urd ji bo serk’evtinê di ware têk’oşîna siyasî da pîroz bikin. Lê, eger ev boykota ji vir û pêva jî neyê pêşxistin, wê bêwat’e bibe. Ji vir û pêva em nikarin xwe bi wê têr bikin û r’awestin…
Bi erêkirina Destûra derbeya sala 1980-î hukumeta T’irkîyayê bi otomatîkî dîsa gelê k’urd, wek net’ewekê, ji qanûnan der dihêle û ji hemû mafan bêp’ar û merûm dike. Û, ji bo wê jî ji bo çareserîya pirsgirêka xwe gelê k’urd mafdar e hemû r’ê û r’êbazan bide bikaranîn. ’
Û li ser vê r’êyê boykotkirina p’erwerdeya bi zimanê t’irkî gaveke yekem e.
Li vir pirs ne di wê da ye, ku hema wisa, ji bo xatirê boykotkirinê, p’erwerdeya zimanê t’irkî boykot bikin. Pirs ew e, ku p’erwerdeya zimanê t’irkî li şûna ya zimanê k’urdî li k’urdan ferz dikin. Û bi vê r’oj bi r’oj mejûyê zar’okên k’urd dişon û wan dibişêvin, dikin t’irk. Dewleta t’irk dibîne, ku bi tevk’ujîya sor nikare gelê k’urd t’une bike, r’êya t’evkujîya sipî daye pêşîya xwe. Û, wek ku dîroka gelan dide xuyanê, t’evkujîya sipî ji ya sor xetertir e. Û ji bo ku vê armanca xwe pêk bînin, ew t’u derfetan nahêvişînin, heya zarokên du-sê salî ji ber bedena dayîkên k’urd digirin, li p’erwerdeya t’irkî- mak’îneya t’irkkirinê r’a derbaz dikin û pîştî çend salan êdî kesekî bi mêntalîtêta t’irkî, li ser çanda t’irkî p’erwerdebûyî vedigerînin nav civaka k’urdî. Û ev kes bi obyêkîvî dibin agêtên (ajan) belavkirina ziman, çand û mêntalîtêta t’irkî di nav gelê xwe da. Û ev hemû bi r’êya zimên- zimanê biyanî, pêk tê…
Wek ku tê zanîn, dema navê net’ewekê hiltînin, di sêrî da zimanê wî tê bîra mirov. Ango, net’ew bi zimên wek net’ew tê nasîn. Di r’êza t’aybetmendîyên net’ewî da, yên ku netewan ji hevdu cuda dikin, ziman ya here girîng e. Ziman mercê hebûna civakê bi xwe ye- wek net’ew. Dema ziman winda dibe, her tiştê net’ewê winda dibin: çand û wêjeya zarkî- stran û nivatin, ç’îr’ok û gotinên pêşîyan, k’en û girî, lîqîna zarokan û lorîka dayîkan, soza evîna Welêt û hesreta meskenê kal û bavan. Ya ku her net’ewekê wek net’ew li ser p’êyan dihêle, ziman e. Ziman stune serke ya qubeya net’ewî ye, hemû t’aybetmendîyên din- wêje, hûner, çand û r’abûn-r’ûniştina net’ewî li dora zimên tên hûnandin û navnîşanên net’ewê sazdikin. Net’ewa ku zimanê xwe winda kir, her tiştî winda dike û bi xwe jî dimire, winda dibe.
Ji bo wê jî em- k’urd, eger dixwazin wek net’ew winda nebin, dive her tiştî bikin, ji b o ku zimanê k’urdî winda nebe.
Eger hukumeta t’irk mak’îneya dewletê dike k’ar, ji bo ku zimanê k’urdî t’une bike, û hedefa wê ya dawîyê jî t’unekirina gelê k’urd e (û ev jî sûcekî dijî mirovayîyê ye!), dive em li dora t’evgera net’ewî bicivin û bibin yek û mercê hebûna xwe- zimanê k’urdî bip’arêzin û pêş bixin.
Ev tiştên li hember gelê k’urd hatine û tên meşandin, dijî prênsîpên şaristanîya mirovî ne. Û ev prênsîp jî hê 10ê berfanbara sala 1948’an di Danazana giştî ya mafên mirov a R’êxistina net’ewên yekbûyî da bûne qanûn… Dewletên cîhanê, yên ku R’êzika R’êxistina Net’ewên Yekbûyî pejirandine û bûne endemê wê, destûrên xwe yên bingehîn anegorî prênsîpên van belgeyan amade yan serer’astkrine, ji bilî K’omara T’irkîyayê.
Weha, di gotara yekem a vê danezanê da çi tê gotin:
Hemû mirov ji dêya xew azad tên cîhanê û bi r’ûmet û mafên xwe va weke hev in. Ewana xwedî sewda û wijdan in û divê li hemberî hev xwedî helwesta biratîyê bin.
Ya duyem jî dibêje:
Her mirovek divêt xwedî hemû maf û azadîyan be, yên ku di vê danazanê da hatine daxuyandin. Divê cudayîên t’u awayî di nav wan da t’unebin, ew ji çi r’assayê, r’engî, zayendê, zimên, olê, bawerîyên siyasî an ên din dibin bila bibin, ji çi net’ewê an çîna sot’sîal, r’ewşa hebûkê an di nav civakê da r’adeya ciyê wan çi dibin, bila bibin.
Û gotara sêyem jî mafên mirov ên bingehîn t’omardike:
Her mirovek mafê xwe yê jîyanê û azadîyê heye û mafê t’u mirovî nîne li hember kesê wî destdirêjayîyê bike.
Wek ku tê xuyanê, ev hemû ne ji bo K’omara T’irkîyayê ne, r’ayedarên wan t’uyî qanûnên şaristanîya mirovî kirine û bi qanûnûn xwe dijîn.
Di nav sînorên K’omara T’irkîyayê da li ser xaka xwe ya kal û bavan û di mêtropolan da weke bîstûpênc mîllîon k’urd dijîn. Ewana li vir bi hemwelatîyên din r’a t’evayî û weke wan k’ardikin, diçin leşkerîyê, serdayîyan (vêrgî) didin dewletê, bi wan serdayan byûtcêya dewletê digihîje hev. Ji wê byûtcê jî ji bo serok’komar, serokwezîr, wezîran, serleşker, leşker, polîs, sazîyên dewletê, çanda t’irkî, zimanê t’irkî, ji bo avakirina gund û bajaran, t’endurustîyê, sosyalê û tiştên din tê p’arvekirin. Lê gelê k’ûrd ji van hemûyan bêp’ar dimîne. Ji bo wî t’enê r’êyek hiştine: leşkerîyê bike, k’ar û xizmeta r’eş bike, an k’oçberbibe û bihele, ji k’urdeyetîyê bibe... Ango, r’oj di nava r’ojê da mafên gelekî yên xwezayî tên binp’êkirin, wî neç’arî windabûnê dikin. Ev jî li ser asta navnet’ewî navekî xwe heye- t’evkujîya sipî...
Belê, berovajî û dijî qanûnên navnetewî ji r’oja avabûna xwe va û heya îro K’omara T’irkîyayê herr’oj li dijî gelê k’urd t’enê sûc kirye û îro jî dike.
Di r’ewşek a weha da mitaledarîya t’irk jî di vê pirsê da bi bêdengîya xwe helwesta xwe ya t’erefdarîya vê r’êjîma faşîst da xuyanê. Û derk’et hole, ku gelê k’urd dive êdî xwe nexapîne, em dikarin cînarên hev bimînin (qenc, an xerab!), lê bi hev r’a welatîyên dewletekê nikarin bimînin, ji ber ku dewlet bi xwe bi destûrî me nas nake!
Û ji bo ku li hember van kiryarên r’êjîma T’irkîyayê xwe bip’arêze, gelê k’urd destbi têk’osîna r’izgarîya net’ewî kir, û di serdema nû da, ev êdî sî salî zêdetir e, têkoşîna ji bo mafên xwe yên mirovî û net’ewî dimeşîne... Divê neyê jibîrkirin, ku ew têk’oşîna ji bo wê ye, ku gelê kurd bikaribe bi serbestî bi zimanê xwe yê dê biaxive û bi k’urdî jiyan bike; bi hezaran p’akrewnên me çêbûne, ew jî ji bo wê ye; ewqas jî girtîyên me yên siyasî çêbûne (di nav wand- waisa jî zar’ok!), ew jî ji bo wê ye, r’êberê gelê k’urd- bir’êz Abdullah Ocalan ev êdî deh salan zêdetir e, di hebsa dagerkeran da ye, ev jî ji bo wê ye… Û îro jî gelê me li ser p’êyan e, û ev jî ji bo wê ye!
Û li ser vê r’êyê boykotkirina p’erwerdeya zimanê t’irkî gevek a erênî ye, lê t’enê bi wê nabe, divê di seranserê K’urdistanê da p’erwerdeya alternativ bi zimanê k’urdî bê t’evgerkirin. Û, ya sereke, ev divê kampanîya nînbe, ev dive bibe şêwazê jiyana me ya r’ojane. Divê her malbatek a k’urd bibe dibistan ji bo p’erwerdeya zimanê dê.
Û her weha:
- divê hemû sazî, r’êxistin, weşan û kesên welatp’arêz ji bo vê k’arekî berhemdar bimeşînin, ji bo ku her k’urdek û k’urdistanîyek sibê bi wê armancê ji cî r’abe, ku tiştekî bide Welêt...
- ji bo wê jî divê înstîtût, sazî û dezgehên zanistî- lêger’înî yên zimanê k’urdî bên damezirandin;
- ji bo amadekirina pisporên zimanê k’urdî xwendegeh bên sazkriin;
- divê her doteke gelê k’urd zimanê k’urdî wisa bizanibe, ku bibe mamosteya zimanê dê ya yekem- zar’ok ji dayîkê zimanê dê fêr dibin;
- divê axavtina bi zimanê k’urdî ji bo her kurdî bibe pêdivîyeke wek ya av û hewayê, ji bo wê jî zanibûna zimanê dê divê bibe k’arê r’ûmetê ji bo malbetê, û her malbetek divê bibe dibistana zimanê k’urdî ya seret’ayî.
Û ji bo ku di K’omara T’irkîyayê da ne t’enê ji bo van hemûya astengî çê dibin, lê her weha, k’urdên ku k’arê zimên, çand û hunera netewî va mijûl in, ji hêla dewletê va tên girtin, îşkencekirin û serwindakirin, k’urd îro mafdar in, her tiştî, yê ku girêfterî desthilatdarîya K’omara T’irkîyayê ye, boykot bikin. Ew divê wê desthilatdarîyê nas neke, ji ber ku dewletê bi xwe da xuyanê, ku ew ne ya k’urdan e…
Demên bir’yarên mezin pêr’a gihîştine!
K’a em, wek net’ew, çiqasî ji wan r’a amade ne, wê di dema pêş me da derk’eve holê!
Êdî jizûva dewletê kûrsa jixwedûrxistina k’urdan daye pêşîya xwe, û çiqa diçe goveka di navbera gelê k’urd û dewleta t’irk da frehtir dibe…
Mirov dikare bibêje, dema xatirxwastinê pêr’agihîştye. Û ev dema jî r’êvebirîya T’irkîyayê û mitaledarîya wê bi xwe gîhandine.

13.09.2010

Çend Gotin di Derbarê Referandûmê de

Ji demekê vir ve, rojeva Tirkiye’yê bi referandûmê tije bû. Roja 12’ê Îlonê heman referandûm pêkhat û encamên wê aşkere bûn. Çawa ku dahate teqmînkirin, piraniya hilbijêran gotin « erê ». Lewre, ji vê demê bişûn de, pêvajoyeke « nû » wê dest pê bike.

Beriya her tiştî, bi encamên vê referandûmê, AKP dema sêyem a desthilatdariya xwe garantî kiriye. Her wiha, di derbarê hilbijartinên serokkomariyê de jî, wê ji xwe re avantajên mezintir bidest xistiye. Ji vir bişûn de, wê rayedarên AKP zêdetir bi înisyatîf tevbigerin, li gorî berjewendiyên xwe ên siyasî û îdeolojîk, ji Tirkiye’yê re rêveberî bikin.

Li gorî nirxandinên hin derdoran, bi taybetî ên CHP’ê û ên hin saziyên dadgeriyê, wê ev pêvajo bixwe re xeteriyan biafirîne. Wisa dixûyê ku, ev derdor wê bikevin nava helwesteke tûndtir û bi cur be cur leystokan bixwazin desthilatdariya AKP tengav bikin. Bi taybetî, di pêvajoya hilbijartinên giştî, ên 2011’an de, wê ev derdor hemû kartên xwe bikar bînin.

Digel encamên referandûmê, ez zêde bihêvî nîn im ku AKP bikaribe, û her wiha bixwaze, Tirkiye’yê berbi pêvajoyeke demokratîk ve bibe. Di vî warî de pir sedem hene, ya herî girîng jî, nijadperestiya ku di nava AKP’ê de heye bixwe ye. Tê zanîn ku, AKP weke hêzeke koalîsyonê ye, di nava wê de kesayetiyên ji cur be cur beşên siyasî û îdeolojîk hene û giraniyeke wan jî nijadperest in. Em ê, di salên pêşiya me de, baştir bikaribin nakokiyên hindirîn ên vê partiyê bişopînin. Digel ku rayedarên AKP’ê bi dîqet tevdigerin û naxwazin qelsiyên xwe li pêşberî raya giştî niqaş bikin jî, dîsa em dizanin ku nexweşiya di nava wê de, her ku diçe, girantir dibe. Di vê xalê de rola pirsgirêka kurd xwediyê ciheke girîng e.

Divê em zêde bihêvî nebin, lê belê, dîsa jî, bi taybetî ji vir bişûn de, di derbarê pisrgirêka kurd de jî rewşeke cuda wê derkeve holê. Çendî beşeke kurdan vê referandûmê boykot kiribin jî, dîsa çavê gelê kurd wê li hin gavên « demokratîk » be. Ez ji niha ve dibînim ku, wê AKP tiştekê neke û balê bikêşîne ser hilbijartinên giştî ên 2011’an. Stratejiya AKP’ê wê li ser esasê bidestxistina serkeftineke baş ya van hilbijartinan were meşandin.

Beşeke girîng yê gelê kurd, bi rêberiya BDP’ê, di referandûmê de bû xwediyê helwesteke « boykot »ê. Di piraniya bajarên Kurdistan’ê de helwesta « boykot »ê derkete pêş. Em nikarin bêjin, kesên ku neçûn ser sandoqan hemû alîgirên BDP’ê bûn, lewre ez dibêm, divê kes xwe nexapîne û nekeve nava rehetiyekê. Ji îro bişûn de, AKP wê zêdetir di Kurdistan’ê de kar bike.

Di aliyekê din de, di vê referandûmê de, di nava kurdan de, wêneyeke nebaş û xetere derkete holê. Di nava kurdan de, cara yekem, bi awayeke aşkere dubendî hate jiyîn. Cara yekem di nava saziyên ku em wan « welatparêz » dibînin de, cudahiya helwestê derkete pêş û bû sedemê ku lipêşberî girseyan niqaşên cur be cur werin kirin. Pirdengî weke rêbazeke demokratîk e, lê belê, hin dem hene, bi taybetî di derbarê mijara çareseriya pirsgirêka kurd de, divê yekdengî hebe û rengê daxwazan weke hev be. Mixabin, di vê referandûmê de wisa nebû, kurdan derî li leystokan vekirin.

Min dixwest ku, hemû derdorên kurd gotina xwe bikin yek û li dora maseyekê bicivin ku bikaribin daxwazên xwe bidin qebûlkirin. Di demên wisa de « Erê » an jî « Boykot » zêde girîng nîn e, ya muhum ew e ku, derî ji leystokên xerab re neyên vekirin. Mixabin, vê referandûmê di nava kurdan de nakokî firehtir kir. Li gorî ku min şopand, ji vir bişûn de wê AKP zêdetir van nakokiyan bikar bîne. Bi derfetên dewletê, ew ê hin derdorên ku heya niha weke « welatparêz » dihatin naskirin, bikêşîne cem xwe û wan bikar bîne. Lewre, ez vê rewşê pir xetere dibînim.

Li gorî min, rayedarên BDP’ê dikaribûn hinekê mûtevazî nêzîkê mijarê bibana. Di destpêka niqaşên jibo referandûmê de, dahate xwastin ku rayedarên BDP’ê bikaribin bi hemû beşên kurd re biaxifin û bi wan re konsansûsekê çê bikin. Lê belê wisa nebû, kurdan bixwe lidijî hev daxûyanî dan û hevdu tewanbar kirin. Bi taybetî gotinên Sellahatîn Demirtaş bûn sedemê reaksiyona hin derdoran û ev kete xizmeta AKP’ê. Lewre, beriya her tiştî, divê kurd bizanibin di nava xwe de niqaşên maqûl bikin û hevdu fêm bikin. Heya ku ev nêzîkatî pêş nekeve, mixabin û hezar bixabin, ne mafê demokratîk ji kurdan re tê bidestxistin û ne jî kes dikare di pratîkê de behsa « Xweseriya Demokratîk » bike.

Ahmet DERE / 13.09.2010

21.07.2010

Dîplomasiya Kurd û Encam

Dîplomasî rêbazekê hemdem ya xebatên navneteweyî û navdewletî ye. Dewleta ku di karê dîplomasiyê de qels be, nikare serxbixwe tevgere û nikare berjewendiyên xwe, di qada navneteweyî de, biparêze. Lewre, ji destpêka sedsala 20. vir ve, dîplomasî bûye xebatekê sereke ya dewletan. Di nava wezîrên hemû dewletan de, yê ku zêdetir pispor, naskirî û zana dibin wezîrê karê derve ne, qadroyên heman wezaretê ku di balyozxaneyan de wezîfe dikin jî, di pir aliyan de pispor in. Di warê aborî de jî, heman xebat bi derfetên pir dewlemend têne meşandin.

Digel têkoşîna ku gelê kurd di sedsala borî de meşandiye û heya roja îro didomîne, mixabin hê jî di qada dîplomasiyê de kêmasiyên pir mezin hene. Ji ber nenaskirina qada navneteweyî, di nava girseyên gelê me de, wateya vê xebatê jî zêde nayê zanîn. Ez vê nezantiya girseyan pir asayî dibînim, lê mixabin heman kêmasî ji aliyê rayedarên hêzên kurdan ve jî tê jiyîn. Xala ku ez dixwazim rexne bikim û balê bikêşînim ser jî ev e.

Ji salên 1970 vir ve, dîplomasiyekê ji aliyê hêzên Başûrê Kurdistan’ê ve, bi taybetî ji aliyê PDK û YNK’ê ve, hatiye meşandin. Heke îro li vê parçeyê welatê me desthilatdariyekê kurdan heye, divê were zanîn ku, tê de rola meşandina karê dîplomasiyê pir mezin e. Çendî, bi taybetî di warê parastina mafê hemû Kurdan de, rexneyên me hebin jî, divê keda Kek Mesût û Mam Celal neyê jibîr kirin. Lê belê, dema ku ez derfetên Hikûmeta Başûrê Kurdistan’ê dinêrim, di karê dîplomasiyê de, hê jî kêmasiyên berbiçav hene. Di vî warî de ez dixwazim çend pêşniyazan bikim ;

1) Pêwîste li pir welatan, bi taybetî li hemû welatên Ewrûpa Navîn, nûneriyên hikûmeta herêmî hebin. Divê di van nûneriyan de qadroyên ku zimanên biyanî dizanin û ên ku tecrûbeyên wan ên dîplomasiyê hene wezîfedar bin. Di nava Kurdên li Ewrûpa’yê de, bi taybetî di nava Kurdên Bakur de, hejmareke baş ya heman « dîplomatan » heye, dê ji wan sûd were girtin.

2) Bi navê Hikûmeta Herêmî, di saziyên Ewrûpî de, ên weke Parlemen û Komisyonê de, têkîliyên baş dikarin werin lipêşxistin. Qasê ku ez van saziyên Ewrûpî nas dikim, deriyê wan ji Hikûmeta Herêmî re vekirîn in. Tenê pêwîstî bi hejmareke baş ya xebatkarên vî karî heye. Nûnertiya Hikûmeta Herêmî ku li Brûksel’ê heyî, di nava hewldanên baş de ye, lê belê hêza wî ya qadroyan kêm e û nikare bersivê bide pêwîstiyan.

3) Hewce ye ku her salê bi dehan Konferansên Navneteweyî, li cur be cur welatan (Li Ewrûpa’yê, li Amerîka’yê, li Welatên Ereb, û her wiha li Rusya’yê) werin tenzîmkirin. Dê bi rêya van Konferansan pirsgirêka kurd, bi awayeke giştî, were niqaşkirin. Dibe ku Hikûmeta Herêmî nikare xwe tevlî pirsgirêkên hindirîn, ên Tirkiye’yê, Îran’ê û Sûriye’yê, bike, lê belê ew dikare rêbazên çareseriya herî maqul bike rojeva hêzên navneteweyî.

* * *

Di navbera salên 1920 û 1930’yî de, hin hawldanên Kurdên Bakur, ên di derbarê meşandina dîplomasiyê de, hatine dîtin. Lê belê, û mixabin, ew xebatên ku hatine pêkanîn, ji zanistiya siyasî û dîplomasiyê dûr bû ye. Lewre, di konferansa Lozan’ê de, navê gelê me jî nehatiye naskirin û welat di nava çar dewletan de hatiye parvekirin.

Di navbera salên 1930 û 1980’ê de, bi navê Kurdên Bakur, di qada navneteweyî de ti xebateke nayê dîtin. Piştî ku PKK diçe Rojhilata Navîn, bi rêberiya Abdullah Öcalan, di qada Rojhilata Navîn de, hin dan û standinên ku mirov bikaribe « dîplomatîk » binav bike tê dîtin. Lê belê heman hewldan, zêdetir bi armanca bidestxistina alîkariya ku hêz bikaribe xwe di herêmê de biparêze hatine pêşxistin.

Salên 1990’î weke destpêka pêvajoya karê dîplomasiya Kurdên Bakur dikare were binavkirin. Mezinbûna hejmara Kurdên Bakur li Ewrûpa’yê bû sedemê ku bi dehan komele, yekîtî, komîte û cur be cur sazî ji aliyê Kurdan ve werin avakirin. Ez dikarim salên 1990-1994’an weke pêvajoya çêkirina hîmê dîplomasiya Kurdên Bakur binav bikim. Weke cîwaneke kurd, min bixwe jî di heman pêvajoyê de aktîf cih girtibû. Di nava heman salan de, li hemû welatên Ewrûpa navîn, li Amerîka’yê, li Kanada’yê, li Avûstûralya’yê, li Welatên Dewletên Serbixwe û her wiha li Balkanan, kareke pir aktîf û dorfireh hate meşandin. Di saziyên weke Parlamena Ewrûpa’yê , Konseya Ewrûpa’yê û Neteweyên Yekbûyî de, cara yekem, bi navê Kurdên Bakur, deng bilind dibû. Hê jî bandora wan xebatan li ser dîplomasiya Kurdan heye.

Agirbesta yekem ku ji aliyê PKK’ê ve hate êlankirin, di 17’ê adar a 1993’an de, deriyên pir saziyên navneteweyî ji Kurdan re ve kir. Bi dehan komîteyên dostaniyê hatin avakirin.

Piştî ku parlementerên DEP’ê derketin Ewrûpa’yê, di sala 1994’an de, li Brûksel’ê Bûroya Hevkariya bi DEP’ê re tenzîm bû. Saleke pişt re jî, Parlemena Kurdistan’ê a Derveyê Welat (PKDW) hate êlankirin. Di sala 1999’an de jî Kongreya Neteweyî ya Kurdistan’ê (KNK) ava bû û heya niha, weke saziyeke bilind, di cur be cur welatên Ewrûpa’yê de, xebatên dîplomatîk dimeşîne. Di nava van saziyan de, her wiha nûnerên Kurden her çar parçeyên Kurdistan’ê jî hene û di karê hatî meşandin de, li ser rewşa hemû Kurdan hatiye sekinandin.

Di karê dîplomasiyê de 20 sal zêde dirêj nîn e. Hin dewlet, li ser bingeha sedan salan dîplomasiyê dimeşîn in. Di qada vî karî de, tecrube û pisporî xalên pir girîng in. Lê belê, kes nikare 20 salan jî pir kêm bibîne, di heman pêvajoyê de pir pêşketin dikaribûn werin bidestxistin. Li ser hîmê keda bi hezaran xwendevan, rewşenbîr û zanyarên Kurd, divê îro rêxistineke xurt ya dîplomasiya Kurdên Bakur hebûya. Lê mixabin, ji ber tineya perspektîfeke demdirêj, her ku diçe, di vê qada girîng de, derî li Kurdan têne girtin.

* * *

Ji derveyê kurdên Bakur û ên Başûr, hin xebatên dîplomatîk ji aliyê kurdên Rojhilat ve jî hatiye meşandin. Bi taybetî, di salên 1980’ê de PDK-I di qada navneteweyî de bûye xwediyê hin hewldanên binirx. Bi rêberiya Dr. Qasimlo, bi taybetî li Ewrûpa’yê, dengê kurdên Rojhilat bilind bû, di pir saziyên navneteweyî de rewşa kurdên Rojhilat hatiye niqaşkirin. Jiber hewldanên Dr. Qasimlo, ên di qada navneteweyî de, ew bû hedefa hêzên dewleta Îran’ê, roja 13’ê tîrmeh a 1989’an, li Viyana’yê, hate qetilkirin.

Piştî kuştina Dr. Qasimlo, em nikarin zêde behsa karê dîplomasiya kurdên Rojhilat bikin. Bê guman, li Ewrûpa’yê hejmareke baş ya entelektûelên Rojhilatî heye, lê belê mirov nikare encameke karê wan yê dîplomatîk bibîne. Di van salên dawî de PJAK hin hewldanan nîşan dike, lê mixabin, ji ber sedemê tineya kadroyên pispor û hwd. kes nikare bêje ev rêxistin karekê dîplomatîk dimeşîne.

Heke tenzîmeke baş di nava kurdên Rojhilat de pêk were, hebûna wiqasa entelektûelan dikare pir deriyên dîplomatîk bide vekirin. Hêviyên min ew in ku, rojekê zûtir ev potansiyel were bikaranîn.

Di derbarê kurdên Rojavayê Başûr de, mixabin, ez nikarim behsa karekê dîplomasiyê bikim. Hêya niha, hêza kurdên vê parçeyê di nava saziyên nêzîkê PKK’ê de hatiye temsîlkirin. Di nava karê dîplomatîk yê KNK’ê de, pirsgirêka Rojavayê Başûr jî tim bûye xwediyê cihekê (piçûk). Heke di nava potansiyela entelektûelên vê parçeyê Kurdistan’ê de tenzîm çêbibe, bandoreke dîplomatîk dikare were afirandin.

Di van sê nivîsan de, min xwest ez kêmekê agahî û her wiha nêrînên xwe, ên di derbarê dîplomasiya kurd de, bi xwendevanan re parve bikim. Min di pirtûka xwe a yekem de, (Yekîtiya Ewrûpa’yê û Rastiya Kurd) di derbarê karê dîplomasiya kurdan de dorfirehî agahî daye û analîz kiriye. Di xebatên xwe ên dema pêş de jî, ez ê vê qada mijara gotinê zêdetir binirxînim. Jiber ku hewcetiya me pir bi niqaşên di derbarê karê dîplomasiyê de heye.

Encam…

Doza gelê kurd êdî nema were înkarkirin. Çi di qada navneteweyî de, çi jî di qada herêmî de, her ku diçe rola qada dîplomasiya kurdan zêdetir dibe. Ji niha ve, li pir deveran û di pir saziyên navneteweyî de, Herêma Başûr’ê Kurdistan’ê bûye xwediyê statûyeke « fermî ». Di nava deh salên pêşiya me de, çi dibe bila bibe, kîjan hêz astengiyan derdixin bila derxînin, gelê kurd wê bibe xwediyê statûyeke navneteweyî. Lewre, ji niha ve, divê hemû hêzên ku xwe « Kurdistanî » dibînin di derbarê xebatên dîplomatîk de amadekariyan çêbikin. Heke em weke bapîrên xwe bikin û sivik nêzîkê bandora qada navneteweyî bibin, mixabin, wê demê qedera me ji ya dema Şêx Said, Seît Riza û Qadî Muhammed cudatir nebe.

Ez dixwazim dîsa dubare bikim ; digel ku berpirsyartî dikeve ser milên hemû hêzên kurdan û her wiha entelektûelên kurd, pêwîst e giraniya vî barî ji aliyê BDP’ê û Hikûmeta Herêmî ya Başûr’ê Kurdistan’ê ve were rakirin. Qasê ku ez dibînim, bi taybetî ji aliyê BDP’ê ve, seranserî û xemsariyekê mezin heye. Mixabin, ev jî dibe sedemê wendayiyên ku telafiya wan çênabe.

Ev nivîs, weke sê beş, di Rojnameya Rûdaw’ê de hatiye weşandin

Ahmet DERE / 14.08.2010

6.07.2010

YEKÎTÎYA NET’EWÎ YE ERÊNÎYA DEMÊ! -Ezîzê Cewo-

…Û t’a îro jî, wek wan pêşîyên xwe,

Ew dijminê me dîsa maye ew,

Ger lê pêwîst be, me dighîne xwe,

Lê-k hema dem hat, me zol dike ew!...

(Ji destana “Dojeh”)

Ezîz ê Cewo

Eva demek a dirêj e, ji wan bûyeran, ên ku li K’urdistanê pêk tên, sewdayê mirov bêzar bûye, ew dike û nake, nikare bersîveke heşmendî bibîne. Bi r’astî, mirov êdî ji şroveyên berê jî westyaye, dibîne, ku di vê cîhanê da “li cîyekî tiştek wisa nîne”. Jixwe şermezarkirina dijminên hov û har jî em negîhandine t’u encamê... Mirov çawa mirovên bêexlaq û bêşerm şermezar bike? (Me ew şermezar kirin, û wan jî şerm kirin!!!)

Mirov ji çi hêlê va li pisgirêkan dinihêr’e, sedemên p’eydabûna wan û r’êyên ç’areserîyê ji bo wan diger’e, dîsa encam ew e: “li cîyekî tiştek wisa nîne!” Mejûyê mirov bi hêbet dik’eve t’evgerê, sewdayê wî hewl dide ç’irûskeke r’onahîyê bibîne, lê encam dîsa ew e- bêencamî!

Heşê mirov ê normal êdî van tiştan r’anagire!

Çima?

Û dîsa mejû agahîyan leber dike, sewda jî dîsa bûyerên îro û yên dîrokî tîne r’ex hev, hemberî hev dike... Lê dîsa “tiştek ne wisa ye!” Mejû vê carê derfetên xwe yên veşartî dike k’ar, sewda heya dawîyê di nav zexîra r’amanên xwe ya hezarê salan da diger’e, dixwaze mînakekê bibîne, lê dîsa...

Dîsa hewar û hêwarze ye! Dîsa gur’egur’a fr’oke û tankan e! Dîsa gund û bajar wêran dibin! Dîsa mirovên sivîl tên qetilkirin... Vê carê jî di nav girtîyên siyasî da du hezar zar’ok zêde bûne, ji ber ku wan kevir avîtine tank û p’anzêrên art’êşa dagerker. Ev Bakûr e! Li p’arç’eyê Welêt ê r’ojhilatê, ji ber ku doza zimanê dê û mafên gelê xwe yên mirovî û net’ewî kirine, mirov hatine dardadikin- mamosta û r’ewşenbîr! Lê li p’arç’eyê Welêt ê başûr-r’ojava mirov weke sîyê diger’in. Tuyê qey bibêjî, ew bi fîzîkî hene, lê hebûna wan naê p’ejirandin, ew heya ji mafê hemwelatîya bindest jî bêp’ar mane. Eger wan dip’ejirînin jî, p’ara wan zindan e, zindana bê dawî. Wisa ye, me hêjayî navê hemwelatîya bindest jî nakin! Li başûrê Wlêt jî hê nû pêr’a gîhandine birînên Helebçê k’ew bigirin…

Û ev hemû K’urdistan e!

Şerm bike Cîhan, eger t’aybetmendîya şermkirinê li bal te hye!

Ber xwe bide K’urdistan, berxwedan jîyan e!

* *

...Îro dîsa pirsgirêka k’urd (r’asttir dibû, ku mirov bigota: hovîtîyên r’êjîmên serdest li hemberî gelê k’urd) di navenda bala r’aya giştî ya cîhanê da ye.

Û tiştê ku mirov zendegirtî dihêle jî, ew e, ku r’astîya vê pirsgirêkê li ber ç’avan e, û, eger xwsteka cîhanê ya mirovî hebûya, ev pirsgirêk wê bê astengîyên giran bihata ç’areserkirin.

Hemû jî dizanin, k’a mercên ç’areserîya vê pirsgirêkê çi ne! Ew mafên mireovî û net’ewî yên gelê k’urd in! Weke yên gelên xwedî dewletên serdest- ne kêm û ne jî zêde! Û ya balk’êş jî ew e, ku gelê k’urd û r’êberê t’evgera net’ewî ya azadîxwaz bir’êz Abdullah Ocalan ne carekê û ne jî duduyan, gotine, ku ew ne dijî hebûna dewletên heyî yên herêmê ne, ku her dixwazin, di nava sînorên wan da mafên gelê k’urd jî wek wan gelan hebe, yên ku bi navê wan dewlet hatine naskirin. Û ji bo wê çend caran bi yekalî agirbest jî pêk anîne.

Û tiştên ku k’urd dixwazin jî xwezayî ye. Mînakên wisa di cîhanê da, çqasî bixwazî, hebûne û îro jî hene: Yekîtîya Sovêtê, Fêdêratsîona R’ûssîyayê, Çêxoslovakîya û Yûgoslavîya Fêdêral (ya ku bi destê zordarên vê cîhanê hate hilweşandin), Bêlgîya û hinek dewletên cîhanê yên din.

Lêbelê dewletên herêmê yên dagerker, her yek weke xwe mafê gelê k’urd binp’ê dike, li hember wî t’evkujîyê pêk tîne, ziman û çanda wî ink’ar û t’une dike...

Dibe ku di cîhanê da ewqas pirsgirêkên gelan hebûne, heya hinek ji wan ji ya gelê k’urd bi pirsgirêktir bûne, lê ç’areserîya xwe dîtine. Lê ya gelê k’urd? Ev dused salî zêdetir e, ew ji bo mafê xwe ditêkoşe, lê ç’areserî hê jî nehatye. Û ç’areserîyê li hêlekê bihêlin, heya hebûna gelê k’urd tê înk’arkirin. Û K’T’ ji bo vê înk’arê li cîhanê bide p’ejirandin, li hember gelê k’urd siyaseta tîr’ora dewletê û t’ewkujîyê dimeşîne, ziman û çanda wî t’ûnedike... Bi prênsîpa: k’urd, ku nemînin, pirsgirêka wan jî wê êdî t’unebe!

Û ev cîhan jî, ya ku xwe şaristanî dihejmêre, van tiştan dibîne, lê xwe şûna ker’ û koran datîne.
* *
…Ew, ku berjewendîyên dewletên gewre di herêmê da hene, t’erefekî pirsê ye. Û, jib o wê jî, dema T’irkîya hovîtîyaên fermîkirî li K’urdistanê pêk têne, dewletên Ewropayê û DYA vê bi bêdengî davêjin pişt guhê xwe. Lê, dema di çalakçya li dijî wesaîta eskerî ya dagerker da dota fermandarekî t’irk dimire, ji Ewropayê dengê şermezarêyê tê bihîstin.

Ma ev çi ye? Eger pirsa şermezarkirinê heye, divê fakta dagerkirina axa k’urdan û r’ewşa leşkerî û opêratsîonên art’êşa t’irk bên şermezarkirin. Ya din jî, eger dilê ewropîyan ewqas li eskerê dagerker ên t’irk û zar’okên wan dişewite, çima wî şer’î nadin r’anewestandin? Çima destûrê didin, ku ew esker bi tank û t’op û balafir’ êrîşê bibe welatekî din, wêran û t’alan bike, jin, zar’ok, kal û pîrên wan bikuje, û bi xwe jî bên kujtin? An bi qanûn û exlaqê ewropîyan ev hemû ji wan r’a t’ê ye, lê, ku kurd bersîvê didin êrîşên wan, net’ê ye?

Belê, wisa ye, îro k’îjan dewleta herêmê li dijî gelê k’urd çi jî dike, di wir da destê derva heye! Ew dewlet, ên ku K’urdistan dagerkirine, û xweyîyên wan ên derva di sûcê dijî k’urdan da hevk’ar û hevp’arên hev in.

Dewletên gewre, yên ku di dest wanda hêza ç’reserîyê heye, di pirsa k’urdî da t’erefê bêç’areserîyê digirin...

Lê dîsa jî, eger r’êvebirên dewletên herêmê hema hinekî bi berjewendîyên gelê xwe bifikiryana, ev r’ewşa aloz wê ne li holê bûya.

Dixwazî tê bigihîjî, lê ev tişt, ên ku dibin, bi heşmendîya normal naên srovekirin...

Eger em di derbarê berjewendîyan da dibêjin, li ber ç’avan e, ku çiqas berjewendîyên gelê k’urd di ç’areserîya pirsgirêka k’urdî û aştî û aramîya herêmê da hene, ewqas jî- yên gelê t’irk... Wê demê ev çi ferzkirin e di şêr’ da? Wê demê mirov çawa dikare van mirovan, ên ku vê siyaseta r’eş dimeşînin, normal bibîne?

De wer e û têbigihîje: ev 30 salî zêdetir e, ku PKK ji bo mafê gelê k’urd ê r’ewa têk’oşînê dimeşîne (26 sal jê- têk’oşîna ç’ekdarî). Û ev sîh sal in, her carê r’êjîma K’T’ dibêje: “Emê biqedînin!”- Ku: “Heya yek apoçi jî mabe, emê şêr’ bidomînin!” Û li pey hev hukumat tên guhartin, lê têk’oşîna PPK-ê bi nhêztir dibe... Û her carê ji hêla r’êvebirîya Têk’oşîna r’izgarîya net’ewî va tê gotin, ku ew amade ne, pirsgirêkê bi r’êyên dêmokratîk çareserbikin, û, eger ji mafê gelê k’urd r’a bê r’êzgirtin, ewê şêr’ r’awestînin. Lêbelê hukumet K’T’ haer care di şêr’ da ferz dike û têk diçe. Û her carê, desteya ku nû tê, jinûva vî şer’î gur’ dike...

Û bi vî awahî serdarîyên vî welatî gelê xwe dixapînin, ji armanca wî dûr dixin û berê wê didine armanceke bêwt’e û vala....

Naha jî dora AKP-ê ye!

Û li vir pirs dertên holê:

- Ev şer’a şer’ê k’ê ye?

- Çima ji nava desthilatdarîya vî welatî hêzeke ç’areserîyê r’anabe û nabêje: “Êdî bes e, em xwîna gelê xwe bir’ijînin!”?

- Gelê T’irkîyayê li hember bêdadîya r’êjîma xwe çima wisa bêdeng e?
* *
Helbet, eger K’urdistan di nav welatên şaristanî da hatibûya dabeşkirin, eger ev bûyerana di welat an herêmeke normal da pêk bihatana, dibe ku bersîvên van pirsan jî normal bûna. Lê li vir pirsgirêk a K’urdistanê ye, û ev welata jî kolonîya navnet’ewî ye. R’ast e, welatê k’urdan di nava çar dewletên herêmê da dabeşkirî ye, lê her yek ji wan jî ji hêla xwe va xweyîkî xwe li derva heye. Û, dema pirsgirêka k’urdî tê holê, hem dewletên herêmê, hem jî xweyên wan ên derva hemû nak’okî û dijminatîya di navbera xwe da jibîr dikin û li dijî k’urdan dibin yek. Mînak, baş tê zanîn, k’a DYA û Îran dijminên hev ên çi astê ne. Lê, dema li Ewropayê kampanîya li dijî KNK-ê, R’OJ-tv û sazîyên k’urd ên din destpêbû, bi r’êvebirên Kongrêya Gel R’emzî Kartal û Zûbêîr Aydar r’a wisa jî serokê PJAK-ê (partîya k’urdî, ya ku di Îranê da ji bo mafê gelê k’urd ditêk’oşe) Hecî Ahmedî jî bi fermana DYA tê girtin...

Di nava vê konsêptê da wisa jî hewlên t’evgerkirina pakta dijî PKKê (bixwîne-dijî k’urd) ya sêalî ya DYA-T’irkîya-Îraq-ê dem bi dem aktîv dibin.

Eger em vê yekîtîya antî-k’urd hemberî yeke din (dîsa ya antî-k’urd!) a T’irkîya-Îran-Sûrîyaê bikin, wê bê xuyanê, k’a em-k’urd, ji bo ku bikaribin berjewendîyên xwe yên net’ewî biparêzin, divê giranîya xwe bidin ser kîjan milê têk’oşîna net’ewî û berê wê bidine k’u...

Lê di r’ewşeke weha da, wek prênsîp, dema di cîhanê da li dijî me-k’urdan yekîtîyên cuda tên sazkirin, di nav stratêgêya net’ewî da ji bo me ji bilî YEKÎTÎYA NET’EWÎ tiştekî din nikare hebe! Hebûna gelê k’urd bi giştî, hebûna her p’arç’eyekî K’urdistanê, heya hebûna k’urdekî t’enê jî, her dikare bi yekîtîya net’ewî misoger bibe!

Emê t’enê bi yekgirtî bikaribin li hember van êrîşên navnet’ewî berxwebidin, xwe li ser p’êyan r’agirin û di vê cîhanê da bigihîjin mafê xwe yê mirovî û net’ewî.

Li şûna peynivîsarê:

Destpêka meha hezîrana 2010-an ez ji Moskovayê difiryame Stambolê, ku ji wir jî derbazî Amedê bibim. Li vir divê konfêransa navnet’ewî ya zimanê k’urdî pêk bihata.

Di balefir’gehê da mirovek nêzîkî min bû û bi r’ûsîyeke şkestî dergehê berbi firegehê ji min pirsî... Em bi hevr’a berbi dergeh va meşyan. Li cîyê sîyarbûna balafir’ê min ji mirovê nenas pirsî:

- Hûn jî difirine Stambûlê?

- Belê, Stambûlê! Êdî 10-11 sal in, ez li van deran im, k’ir’în-firotina k’incên binî va mijûl im... Tû çi dik’ir’î-difroşî?- Ewî ji min pirsî.

- Ez? Ez dik’ir’im- nafiroşim. Bi ziman û wêjeyê va mijûl im. - Min bi nîvlaqirdî bersîva wî da.

- Têgihîştim, - got û destê xwe dirêjî min kir,- K’emal,- kurt bir’î.

Min jî destê xwe da destê wî û navê xwe got.

- Balkêş e, tu jî misulman î?

- Çima, ev nav li ser k’ê be, dive misulman be?- Bi pirs min bersîva pirsa wî da.- Ez kurd im,- min r’ê li pêşîya pirsên din bir’î.- Ez li xerîbîyê hatime cîhanê, diçime Welatê kal-bavên xwe...

- Balk’êş e, hûnê li wir bi çi zimanî bi hev r’a biaxivin?

- Helbet, bi k’urdî!

- K’urdîya we bi hev digire?

- Helbet, heger destê neyaran nînbe, k’urdê bêht’ir hev fêm bikin…

Û axavtina me çû, derk’et pêwendîyên gel û net’ewan, siyasetên dewletan… pirsgirêka gelê k’urd…

Derk’et, ku K’emal mêla wî berbi ç’epgiran e (bi gotina wî!). Min li ser wê mijarê nêr’îna xwe anî zimên:

- Di T’irkîyayê da ç’epgir nikarin hebin, li wir her t’enê baskê t’irkçîtîyê yê ç’ep an jî yê r’ast dikarin hebin.- Min got û ser da zêde kir, - û di pirsgirêka k’urdî da jî hemû ç’ep û r’astên T’irkîyayê yeknêrîn in…

Hinekî xwe xeyîdand, got, ku ez di vê pirsê da ne ewqasî r’ast im. Min got, ku Xwedê bike, ez di vê pirsê ds ne r’ast bim, lê k’a r’eng û r’ûç’ikê mirovî yê r’ewşenbîrîya t’irk, ew ç’ep dibin, an r’ast, zêde ne pirsgirêk e? - Dema li qulçekî cîhanê t’ilîya yekî misulmsn xwîn dibe,- min gotina xwe domand,- hûn dikin qûr’în û hewar, xwe vedik’utin, ma çima ji bo siyaseta têr’ora dewletê û tevkujîya li hemberî k’urdan dengek ji we dernayê… 2000-î zêdetir zar’okên k’urdan girtîne û di îşkenceyan r’a derbas dibin, siysetmederên k’urd, yên ku doza aştîyî dikin, bi zimanê xwe diaxivin, têne darizandin û girtin.

K’emal sere xwe kiribû ber xwe û guh dida axavtina min. Bihîst, bihîst û wek ku mirovekî ji êşa dil veciniqe, serî bilind kir:

- Naha hûn dibêjin ji bo van hemûyan gelê t’irk gunehk’ar e. Helbet, di vî gunehî da p’ara gelê me jî heye, lê van merivxuran t’irk û t’irkîtî ji xwe r’a kirine sîwan û kirên xwe yên k’irêt di pişt da vedişêrin… Di pirsên bingehîn da ez jî wisa difikirim, lê hinek tişt hene, ku dive mirov bide ber ç’avan. Eva ku ezê ji we r’a bibêjim, dîsa hevalên min hene, ku li ser wê nêr’înê ne…

Hûn’’ nabêjin, k’a ev deh salan zêdetir e, ez li derveyî welatê xwe çi dikim? Tiştin hene, ku ne bi dilê me ne ye jî, lê tiştek ji destê me nayê.

Dibe ku di cîhanê da kêm mirov hebin, ên ku di derbarê nexweşîyên ji bo mirovayîyê û r’ewiran t’ehlûke da nebihîstibin.- Ewî gotina xwe domand.- Cîhana îro bi p’ergalên r’agîhandinê dewlemend e, û di derbarê van nexweşîyan da civaka cîhanê agahdar dike. Lêbelê, ez dibêjim, hê nexweşî mane, yên ku ji hêla mirov va nehatne nasîn.

Tê bîra we, dema kampanîyayên li dijî nexweşîyên AIDS, ç’ilmasîyên (grîp) cuda-cuda (ya mirîşkan, ya xinzîran û yên din) çapemanîyê, r’adîo û têlêvîzîonê k’arekî çawa aktîv dimeşandin?! Sazîyên t’endurustîp’arêz wisa jî bi aktîvî li dijî r’engên cuda yên nexweşîya harbûna seyan û r’ewirên din têkoşîn dimeşandin û îro jî dimeşînin...

Dibêjin, ku gelek nexweşîyên r’ewiran derbasî mirov jî dibin, lê di derbarê nexweşîya harbûnê ya se û guran da mirovayî bêdeng dimîne. Em dizanin, dema seyê har mirov digire, ew mirov dikare bemire, û ji bo wê jî ew demeke dirêj dive bê derzîkirin. Ez dibêjim, mirov wekî din jî nexweşîya seyê har dik’eve. Û, bi nêr’îna min, ew nexweşî di nava serokdewlet û r’ayedarên hinek dewletên R’ojhilata navîn da bi veşartî belav bûye, wek kanîballîzm (merivxurî) di nav afrîkîyan da. Lê, eger wisa nînbûya, ew tişt, ên ku di van dewletan da dibin, mirovên normal dikaribûn pêk banîyana?.. Helbet, na! Hûn dikarin bawer bikin, an- na, lê li ser vê nefikirin, heqê we nîne…- Wî dixwast dîsa tiştek bigota, lê em dawetî balefir’e kirkin, û her yek ji me derbazî cîyê xwe bû.

Di balefir’e da gotinên K’emalê t’irk t’ewatî nedidan min. Û mitale li pey mitaleyan dihatin serê min:

-Balkêş e, wek ku tê xuyanê, ne mirovekî sade ye jî...

-Tiştê wisa gelo dikare bibe?

-Lê eger bi r’astî wisan e¬?

-Ger ne wisa ye, lê çi ye? Tiştên ku van kirine, çi ya seyên har û merivxuran kêmtir e, û Ferqa di nav wan da çi ye?

-Ferqa di nav wan da her t’enê ew e, ku di derbarê serokdewletê kanîbalîst û seyên har da hatye nivîsandin, lê di derbarê harbûna van da- na.- Dengekî di nav min da hêdî ev gitinan serhevda anîn.

Û, eger ew bi r’astî wisa be, wê demê mirovayî divê çawa xwe ji van seên har biparêze? Di sêrî da r’ayedarên dewletên gewre divê bi xwe bifikirin, an- na, eger, Xwedê neke...

Lê ya gelê k’urd?

Gelê k’urd, em dibêjin, wî di dîrokê da gelek tiştên bi t’ehlûke dîtine û baş dizane, k’a wê çawa xwe û welatê xwe ji êrîşên seyên har biparêze!..

3.07.2010

Rewşa li Kurdistan’ê, Helwesta Ewrûpa’yê û Hikûmeta Herêmî

Li Bakurê Kurdisan’ê rewşeke awarte heye. Di nava deh salên borî de, ti demekê li vê parçeyê welatê me xeterî û her wiha lezgînî wiqasa bilind nebibû. Qasê ku ez dibînim, her ku diçe ev rewş xerab dibe û di navbera civakên kurd û tirk de birînan kûr dike.

Di van rojan de mijara ku herî zêdetir li Tirkiye’yê tê niqaşkirin, ya bûyera êrişa îsraîl ku lidijî keştiya « alîkariya » Tirkiye’yê, a ji bo Gaze’yê hatibû şandin, pêkhatî ye. Di qada Ewrûpa’yê de jî heman mijar kete rojeva Parlemana Ewrûpa’yê û di vî warî de hin daxwaz ji hikûmeta Îsraîl’ê hatin kirin. Dewleta tirk, bi hemû derfetên xwe, ên siyasî û dîplomatik, hewl dide ku xwe weke parêzvanê mafê mirovan û aktoreke navneteweyî bide qebûlkirin.

Digel hemû hewldanên rayedarên tirk, rastiya rewşa welat nayê veşartin. Ji destpêka meha hezîranê vir ve şereke dijwar di navbera gêrîlayên kurd û artêşa tirk de dimeşe. Di vê navberê de bi dehan kesan jiyana xwe ji dest dane, her rojê ev hejmar zêdetir dibe. Ji salan vir ve, di dojehên Tirkiye’yê de bi hezaran zarokên kurd, her wiha bi hezaran jî siyasetmedarên kurd hene. Rayedarên ti welateke wiha nikarin ji xwe re bêjin « em xwediyê sîstemekê demokratîk û laîk in ». Lê belê, devê kîjan rayedarên vî welatî vedibe, gotinên « demokratîk », « wekhevî » û « laîk » kêm nabin. Durûtiyekê mezin li Tirkiye’yê heye û her ku diçe barê li ser milê girseyan girantir dike.

Li hemberî vê rastiya rewşa li Tirkiye’yê, mixabin Yekîtiya Ewrûpa’yê jî di nava durûtiyekê mezin de ye. Digel hewldanên saziyên civakî, ên kurd û tirk, heya niha ti saziyekê Ewrûpî bi rewşa zarokên kurd re, ên di dojehên Tirkiye’yê de ne, eleqadar nebû ye. Di vî derbarî de, ji du salan vir ve, bi hezaran name ji endamên Parlemana Ewrûpa’yê re çûne, lê belê ji aliyê heman saziyê ve hê jî bêdengiyekê mezin heye.

Di derbarê zarokên girtî de, van rojan hikûmeta AKP’ê hin gavan avêt, di rojên pêş de dibe ku ev gav di piratîkê de jî rê li hin « pêşketinan » vekin. Divê were zanîn ku, ji vir şûn de di hemû nêzîkatiyên AKP’ê de hejmarên hilbijartinan hene. Heke ne wisabûya, çima heya niha wiqasa bang û daxwazên saziyên civakî û parêzgerên ZAROKÊN KURD nehatin bihîstin ?.

Şerê ku niha li Bakurê Kurdistan’ê dimeşe, roj bi roj Başûrê Kurdistan’ê ji digire nava xwe. Çendî hikûmeta herêmî naxwaze xwe tevlî vî şerî bike jî, heke wisa bidome, ne mumkun e ku ew bikaribin xwe rihet bibînin. Lewre, divê hikûmeta heremî ya Başûrê Kurdistan’ê jî bikeve nava hewldanên dîplomatîk û mudaxaleyê vî şerî bike.

Ahmet DERE

Ev nivîs di rojnameya Rudaw’ê de hatiye weşandin ?

13.06.2010

Xeteriya CHP’ê -Ahmet DERE-

Ji meha gulanê vir ve ez rewşa CHP’ê ji nêz ve dişopînim. Wisa dixûyê ku li Tirkiye’yê hemû derdorên ku ji AKP’ê nerihet in li dora CHP’ê civiyan in û hewl didin daku ew were ser desthilatdariyê. Di nava van derdoran de nijadperestên tirk û derdorên dijîtiya Yekîtiya Ewrûpa’yê dikin jî hene.

Ji çûyîna Deniz Baykal û hatina Kiliçdaroğlu vir ve, li Tirkiye’yê bayekê CHP’ê tê. Ji cur be cur derdoran girseyên ku bi nezantî xwe li vî bayê digirin hene. Li gorî propagandeya tê kirin, CHP guherî ye, ew ji mentalîteya kevneparêz dûr ketiye û wê Tirkiye’yê berbi rewşeke nû ve bibe. Ji niha ve Koma Medya Doğan, bi taybetî Huriyet, Milliyet, CNN Turk, Kanal D û hwd. hejmarên dema desthilatdariya hevkar ya CHP-MHP’ê dikin. Mixabin her ku diçe ev propaganda bibandor dibe.

Belê, kî çi dibê bila bêje, di hilbijartinên 2011’an de wê AKP dîsa weke partiya yekem derkeve. Lê belê, dibe ku ev partî nikaribe bi tena serê xwe hikûmetê çê bike, wê demê rê ji CHP’ê re vedibe. Bê guman CHP jî wê nikaribe bi tena serê xwe bibe hikûmet, ji vê qadê şûn de xeteriya herî mezin wê derkeve holê ; hevkariya CHP-MHP’ê. Ez vê hevkariyê weke bombeyekê dibînim, ew tenê ji bo pirsgirêka kurd nabe xeter, ji bo pêseroja Tirkiye’yê hemû ew ê xetere be.

Ji 23’yê gulanê vir ve Kemal Kiliçdaroğlu ketiye nava hewldanên ji bo amadekariyên hilbijartinan. Di vê navberê de, li hin deveran, bi taybetî li rojavayê Tirkiye’yê, ew derdikeve pêşberî girseyan, nêrîn û projeyên xwe tîne ziman. Di hemû axiftinên Kiliçdaroğlu de, tenê pirsgirêkên di derbarê xizaniyê de û bêrêtiya AKP’ê cih digirin. Heya niha di derbarê çareserkirina pirsgirêka kurd de, an jî di derbarê pirsgirêkên giştî ên welat de ti nêrînekê zelal neaniye ziman. Ne tenê Kiliçdaroğlu, her wiha hemû endamên rêveberiya CHP’ê di vî warîde tiştekê nabêje.

Helwesta Kiliçdaroğlu û ya rêveberiya CHP’ê di cewherê xwe de xeteriyekê mezin diparêze. Bi rêya vê partiyê nijadperestiya tirk ji xwe re derfetên nû bidest dixe. Li gorî hejmarên ku têne kirin, beşekê gelê kurd jî wê di nava heman konseptê de cih bigire. Ji niha ve navê hin kesan (weke mînak ; Sezgîn Tanrikulu, Galip Ensarioğlu û hwd) ji aliyê derdorên CHP’ê ve têne ziman. Di bingeha armanca wan de, di hilbijartinên sala pêş de parçekirina dengê BDP’ê heye. Heke hin kesên weke Tanrikulu û Ensarioğlu ji vê leystoka CHP’ê re bibin hacet, guman tine ku wê CHP ji derên weke Amed’ê jî parlementeran derxîne. Lewre, pir pêwîst e ku her kesê ku xwe kurd dizane neyê vê leystoka CHP’ê û nebin hacetê hevkariya CHP-MHP’ê.

Heya niha nasnameya kurdîtiyê, her wiha ya elewîtiyê ji aliyê Kiliçdaroğlu ve zêde nehatiye bikaranîn. Her ku diçe, bi taybetî li herêmên Kurdistan’ê, wê van nasnameyan derxîne pêş. Ev her du nasname jî ji bo Kiliçdaroğlu sermayekê mezin e. Dibe ku, li hin bajarên weke Amed û Dêrsim’ê, Kiliçdaroğlu bi kurdî girseyan silav bike. Her wiha, dibe ku ew di derbarê çareserkirina pirsgirêka kurd de jî hin gotinên « pir xweş » bîne ziman. Lê belê, wê ev hemû tenê ji bo dema hilbijartinan werin ziman, pişt re ew ên werin jibîr kirin. Dibe ku Kiliçdaroğlu bi xwe jî tenê weke hacetekê hilbijartinan were bikaranîn !!!

Bi awayeke giştî, ez CHP’ê ji bo pêşeroja Kurdan û her wiha ya Tirkiye’yê pir xeter dibînim. Lewma, divê derdorên kurd û demokratên tirk şiyar bin û rê ji pêvajoyekê wiha xetere re venekin.

Ahmet DERE / 13.06.2010

Not: Kesên ku dixwazin pirtûka min a bi navê "Yekîtiya Ewropayê û Rastiya Kurd" bixwazin, dikarin bi rêya navnîşana min farasin@hotmail.com mesaj bişînin.

28.05.2010

Kongreya PEN a Kurd

Di nava hemû civakan de, nivîskarî xebateke binirx û hêja tê dîtin. Pêşketina gelan li gorî asta rewşa çanda û wêjeya wan çê dibe. Civatên ku di warê çandî û wêjeyî de pêşneketine, nikarin di nava gelan de bibin xwediyê cihên birûmet. Çand, wêje û bi tevahî rewşenbîriya gelan, bi rêya nivîskar û zanyaran pêş dikevin. Siyaset û aboriya gelan bi rewşa wan a çandî ve girêdayî ye. Lewre, di nava hemû civakên hemdem de, cihê rewşenbîran li ser siyasetvan û aborînasan re tê dîtin.

Li gorî pîvanên hemdemiya gelan, rewşa me Kurdan di binî asta giştî de ye. Dagirkeriya welatê me, di her aliyê de bûye sedemê ku gelê me şûn de bimîne. Ji salên 1960’î vir ve hêdî hêdî nivîskar, rojnamevan, hiqûqnas, hozan di nava gelê me de çê bûnin. Ji heman demê bi şûn de, di warê siyasî û aborî de Kurdan dest pê kirin bibin xwediyê cih. Çendî di dîroka gelê me de rewşenbîrên mezin ên weke Ehmedê Xanê, Feqiyê Teyran, Melayê Cizîrî û Celaded Bedirxan û her wekî din derketibin jî, ez dibêm runêsansa gelê me ji salên 1960’î şûn de dest pê kiriye.

Biştî van çend gotinan, ez dixwazim vegerim ser mijara Kongreya PEN a Kurd, a ku di rojên 21-23’yê Gulan’ê de, li Almanya’yê pêkhatî.

Weke tê zanîn, PEN, saziyekê navneteweyî ya nivîskaran e, di 5’ê Cotmeh a 1921’an de, li Londra’yê hatiye damezirandin û heya niha di her welatê de jî beşên wî ên neteweyî hene. Digel ku welatê Kurdan bi fermî, ji aliyê civata navneteweyî ve nehatibe naskirin, ji sala 1988’an vir ve Yekîtiya Nivîskarên Kurd di nava PEN a Nevneteweyî de cihê xwe digire. Ji 2009’an vir ve ez jî bûme endamê PEN a Kurd.

Piştî ku ez bûme endamê PEN a Kurd, cara yekem Kongreya wê pêkhat. Ez nizanim Kongreyên dema borî çawa derbas bibûn, lê belê, digel ku ez nikaribûm tevlî vê Kongreyê bibim-ji ber hin sedemên karê pratîk- min ji hevalan hin agahî girt. Li gorî agahiyên ku min girtin, Kongreya PEN a Kurd di nava atmosfereke germ de derbas bûye û hemû nivîskarên ku beşdar bûne bi dilfirehî vegeriyane. Lê belê, di derbarê PEN a Kurd de, nivîskaran bi xwe jî zêde hesasiyet raber nekirine, lewre, piraniya endaman tev li Kongreyê nebûne. Ev kêmasiyeke mezin e, divê nivîskarên kurd bi xwe li girîngiya xebatên xwe xwedî derkevin.

Min di çend gotarên xwe de behsa zehmetiyên nivîskariya Kurd kiribû. Ez dixwazim dubare bikim : Beriya her tiştî, helwesta gelê kurd, xwendina wî a berheman, li ser pêşxistina wêjeya kurd bandoreke mezin çê dike. Mixabin di vî warî de kêmasiyeke mezin heye. Nivîskarên ku berhemên wan neyên xwendin, bihêsanî nikarin dest bi kareke din bikin. Heya niha nivîskarên kurd bi vîna xwe û daxwaza xwe a bi armanca xizmetkirina ji bo gelê xwe kar kirine. Ez dizanim, di nava nivîskarên kurd de hevalên pir hêja hene, ew li hemberî hemû zehmetiyan dikarin karê xwe tim bidomînin.

Divê em weke gel ji çand û wêjeya xwe re xizmetê bikin. Wêjeya ji gel qut, tenê bi hawldanên nivîskaran nikare pêşbikeve, her wiha gelê ku ji wêjeyê qut jî nikare, di nava civakên navneteweyî de, ji xwe re cih çê bike. Lewre, pêwîste em weke gel di vî warî de berpirsyartiya xwe bigirin ser milên xwe.

Di Kongreya PEN a Kurd a îsal de, di rêveberiyê de hin dewlemendî çê bûye, hin hevalên nû ketine rêveberiyê. Ez hêvîdar im ev rêveberî wê bikaribe pîlansaziyekê çê bike û girîngiya xwe bi girseyên kurd, ên li welat û derveyê welat, bide fêmkirin. Wisa dixûyê ku, berpirsyartiyên nivîskarên kurd tenê lêkolîngerî û nivîsandin nîn e, divê ew her wiha xwe biçalak bike û bikeve nava girseyan. Di vî warî de ez bihêvî me.

Not: Kesên ku dixwazin pirtûka min a bi navê "Yekîtiya Ewropayê û Rastiya Kurd" bixwazin, dikarin bi rêya navnîşana min farasin@hotmail.com mesaj bişînin.

Ahmet DERE / 28.05.2010

30.04.2010

Pêwîstiya bi Konferanseke Neteweyî

Mijara pêkanîna Yekîtiya Neteweyî, ji bo Kurdan xwediyê wateyeke pir girîng e. Ev ne tişteke nû ye, di dîroka gelê me de xala ku herî zêde li ser niqaş çê bûne û di rojeva Kurdan de maye ev pirsgirêk bû ye. Heya îro jî hê heman xal weke birîneke kûr, li her deverê derdikeve pêşiya me. Duşminên gelê me jî, ji her tiştê zêdetir, xoy dikin vê birînê û bi tendurustiya me dileyzin.

Digel pêşketinên di cîhanê de çê dibin, hê jî em Kurd niqaşên di derbarê “Yekîtiya Neteweyî”de dimeşînin. Dibe ku hin Kurd dibêjin “em pir pêş ketine, li her deverê cîhanê hebûna me dixûyê” lê belê di rastiyê de wisa nîn e. Heke em wiqasa pêş ketibûna, mentalîteya me hemdem bûya, di rojeva me de wê îro pirsgirêka “Yekîtiya Neteweyî” tine bûya. Mixabin û hezar mixabin, ne me hîştiye em weke hemû gelên cîhanê pêş bikevin ne jî hêzên cîhanê me rehet hîştine.

Dîrok çawa pêş ketiye wisa jî nadomîne, ên ji pêşketina dîrokê re rêberî dikin girse ne. Heke gelekê bixwaze û bikaribe di jiyana xwe de guhertinan çê bike, dîroka wî jî li wê gorî tê nivîsandin. Lewre her tişt di destê gelan de ye, ên ku ji dîrokê re rêberî dikin gel bixwe ne. Ji ber vê rastiyê ez dikarim bi hêsanî bêjim “dereng an jî zû, rojekê gelê me jî wê bibe xwediyê Yekîtiyekê Neteweyî”. Her wiha ez dikarin bêjim “Rojekê emê jî bibin xwedî rêxistinên neteweyî ku hemû cureyên gelê me hembêz dikin”. Bi taybetî ev mijara dawî pir pir girîng e.

Gelê kurd di dirêjaya dîroka xwe de tim di nava têkoşînê de bû ye. Li gorî nêrîna giştî, sedemên neserkevtina têkoşîna gelê me tim ji hêzên derve hatine. Lê belê ez bi tevahî vê nêrînê parve nakim, sedemê ku ji hêzên derve hatiye dikare bibe ê duyem, sedemê yekem em bixwe ne. Xanim Roza Otounbaeva, seroka hikûmeta demî ya Kirgizîstan’ê, digot “Kî bûye serokê welatê me, di nava demeke kurt de daxwaza qiraltiyê kiriye”, heman rastî ji Kurdan jî dûr nîn e. Kî dibe serokê rêxistinekê, tevgerekê an jî komeleyekê ew xwe weke serokê neteweyî dibîne. Ji ver hebûna vê mentalîteyê bi dehan “serokên neteweyî” derketine holê. Li pey wan hinekan sed kes jî tinene. Ev nêzîkatî sedemê bingehîn yê ku li pêşiya pêkhatina Yekîtiya Neteweyî ye.

Di van rojan de mijara Konferansa Neteweyî dîsa ketiye rojevê. Di demên borî de jî heman mijar pir caran ketibû rojevê û li dora wê niqaş hatibûn kirin. Ez lidijî niqaşkirina vê mijarê nîn im, lê belê divê ji hemû demên borî ders werin girtin, şaşiyên borî dubare nebin. Ji 1999’an vir ve Kongreya Neteweyî a Kurdistan’ê (KNK), pir caran li ser vê mijarê sekinî, min bixwe jî di nava heman pêvajoyê de cih digirt. Di sala 2001’ê de bi navê “Konferansa Neteweyî” xebatekê jî çê bû. Weke tê zanîn ew hewldan hemû ji sînorên KNK’ê derbas nebûn. Çend kesên ji KNK’ê dûr jî tevlî heman xebatan bibin jî, piştî demeke pir kurt ew dûr ketine. Lewre, ez dikarim bêjim xebatên mijara gotinê vala derketin.

Heke bi rastî tê xwastin ku Konferanseke Neteweyî çê bibe, beriya her tiştî, pêwîste di nava xebatên amadekariyê de piraniya rêxistinên kurd, çi piçûk û mezin, çi jî ên Bakur, Başûr, Rojhilat û Rojava, cih bigirin. Ji bo serkevtina vê xebatê divê hemû hêzên kurd fedekariyê bikin, bila kes nebêje “hêza min mezin e, lewre divê soza min zêdetir hebe”. Yek ji sedemên ku heya niha me nikaribûye Yekîtiya xwe çê bikin ev bû ye.

Ji bo xebatên amadekariyê ez dixwazim vê pêşniyariyê bikim;  Komisyoneke hevbeş, a ku di nava wê de nûnerên hemû rêxistinan û çend heb jî rewşenbîrên serbixwe hebin, were tenzîmkirin. Ev komisyon dikare hejmara nûnerên hemû rêxistinan weke hev destnîşan bike û nîvê kesên ku dê tevlî vê Konferansê bibin ji rewşenbîran pêkwere. Divê xercên vê xebatê jî ji aliyê hemû rêxistinan ve were parvekirin.

Weke min li jor anîye ziman, divê hemû rêxistin fedekariyê bikin. Heke ne wisa be, dibe ku “Konferanseke Neteweyî” çê bibe, lê belê di rastiyê de ew tenê dibe civîneke rêxistinekê, an jî ya çend rêxistinan.

Ahmet DERE / 30.04.2010

11.04.2010

Zagona Bingehî û Kurd (Ahmet DERE)

Van rojan li Tirkiye’yê niqaşên di derbarê Zagona Bingehî de gur dibin. Wisa diyar e ku AKP dixweze li gorî berjewendiyên xwe zagona bingehî çe bike. Li aliyê din jî CHP û MHP jî hewl didin ku rengê guhertinan li gorî xwe çê bikin. Rayedarên hin saziyên dadî jî dixwezin li pêşiya guhertinan astengiyan çê bikin, armanca wan parastina zagona heyî ye. Wisa dixûyê ku wê qirecireya niqaşan hê jî kûr bibe û mehên havînê bike bin bandora xwe.

Beriya her tiştî divê Zagona Bingehî ya Tirkiye’yê ji salên 1990’î vir ve hatibûya guhertin. Ji ber ku ew, di sala 1982’an de, ji aliyê rêveberiya leşkerî ve hatibû çê kirin û bi gelê Tirkiye’yê hatibû qebûlkirin. Tê wê wateyê ku ji wê demê vir ve Tirkiye bi zagoneke antîdemokratîk û faşîst tê birêvebirin. Turgut Özal dixwest heman zagonê biguherîne, lê belê ji derveyê wî û hin rayedarên li dora wî, ti kesên din nebûn alîgirên wan ku heman guhertin pêkwerin. Mixabin, ji wê rojê heya niha, li Tirkiye’yê ev cara yekem e ku AKP dest davêje heman mijarê.

Em werin ser pozisyona Kurdan, ku ez pir girîng dibînim. Di sala 1982’an de, dema ku rêveberiya leşkerî Zagona Bingehî çê dikir, di meclîsa Tirkiye’yê de ti keseke ku ji xwe re digot « ez kurd im » tine bû. Wê demê zagon li ser esasê nijadperestiya tirk çê bû û, weke şûr li dijî gelan hate xebitandin. Lê niha em di pêvajoyeke din de ne, di meclîsa Tirkiye’yê de 20 parlementerên ku bi dengê kurdan hatine hilbijartin hene. Dîsa derdorê 50 parlementerên ku, yên AKP û her wiha yên serbixwe, ji xwe re dibêjin « em kurd in » jî hene. Dîsa di derbarê pirsgirêka kurd de asta niqaşan pir derketiye jor û gelê kurd ditekoşe. Di qada navneteweyî de jî rastiya gelê kurd, kêm zêde, hatiye naskirin. Di pêvajoyeke wisa de Zagona Bingehî ku wê çê bibe divê rastiya kurd bibîne û jê re bibe çareseriyekê layîq.

Dema ku ez li zimanê niqaşan dinêrim, mixabin, ez nikarim zêde bihêvî bim. Heya niha ti bandoreke BDP’ê li ser niqaşan nayê dîtin. Heke parlamenterên BDP’ê dîqet nekin wê bikevin xizmeta armanca AKP’ê. Her wiha ti dengekê « kurdên » AKP’ê jî nayê bihîstin. Lewre ez nikarim di projeya Zagona Bingehî ya AKP’ê de tişteke erênî bibînim. Siyaseta dewleta tirk a înkar û pelçiqandinê dîsa dewam dike.

Bi awayeke giştî, bi taybetî di derbarê Tirkiye’yê de, projeya Zagona Bingehî ya AKP’ê di nava xwe de hin xalên erênî diparêze. Kes wê niqaş nake, lê belê heman tişt ji bo rewşa Kurdan nayê dîtin. Bi vê zagona AKP’ê gelê kurd dîsa « tine » û Tirkiye dîsa tenê ya Tirkan e.

Belê, di pêvajoyeke wisa de divê Kurd çi bikin ? Ev pirs pir girîng e û pêwîste hemû Kurd ji xwe bipirsin. Eger ev projeya AKP’ê weke Zagona Bingehî were qebûlkirin, rêya têkoşîna azadiya gelê kurd dirêjtir dibe û zehmetî zêdetir dibin. Lewma ez dîsa dixwezim balê bikeşînim ser rola rayedarên BDP’ê. Ew çi dikin bila bikin divê di naveroka vê projeyê de, bi taybetî di derbarê rastiya gelê kurd de, hin xalên bingehîn bidin qebûlkirin. Heke ew nikaribin biser bikevin, ti maneya mayîna wan li Meclîsa Tirkiye’yê namîne.

Ahmet DERE / 11.04.2010

21.03.2010

Iro Newroz e

Li gorî ku tê zanîn ji 2622 salan vir ve cejna Newroz’ê tê pîrozkirin. Çendî ev cejn, cara yekem, ji aliyê Medan ve (Kurd û Faris) hatibe pîrozkirin jî, ew naha weke roja nû ya hemû gelên Mezopotamya’yê û her wiha ya gelên Asya Navîn pîroz dibe. Ji roja destpêkê heya naha naveroka vê cejnê tim bi xalên siyasî hatiye nexşekirin. Ev rastî li gorî rewşa herêmê ye, wisa diyar e ku wê hê jî bidome.

Çawa ku gelê kurd xwediyê mafê xwe yê azadiyê nîn e ew nikare cejnên xwe jî, li gorî dilê xwe pîroz bike. Dibe ku van salên dawî li Başûrê Kurdistan’ê atmosfereke azad heye û li wê derê gelê me dikare, « bi awayeke azad » tevbigere, lê belê ev tişt ji bo parçeyên din ên Kurdistan’ê hê nebûye parçeyeke rastiya jiyanê. Ne li Bakur, ne li Rojava, ne li Rojhilat û ne jî li Diasporayê hê jî Gelê Kurd nikare li gorî dilê xwe pîroziya vê rojê bijî.

Çendî li Bakurê Kurdistanê, bi taybetî di van salên dawî de, bi sedan hezaran Kurd tevlî pîrozbahiyên Newroz’ê bibin jî, hê li heman parçeyê welatê me zext û zordariya dagirkeran didome. Heke îro bi sedan hezaran Kurd, li ber çavên hêzên dewleta tirk dikarin werin cem hev û di qadên Newrozan de dîlanê bigirin, ev weke encama tekoşîneke lewend, ku bi dehan salan e dimeşe, derketiye holê. Di destxistina vê encamê de keda bi mîlyonan Kurdan heye, dê hemû Kurdên ku di vê tekoşînê de kar kirine ji vê astê kêfxweş bin.

Ez bixwe, weke karkereke vî gelî, digel ku nikarim biçim Kurdistan’ê, hestên xwe bi gelê xwe re nikarim parve bikim, dema li wêneyên girseyan dinêrim pir dilşah û kêfxweş dibim. Keda herî biqîmet û binirx ew e ku, ji xwediyê wê zêdetir derdor û herwiha girseyên gel jê feyde bibînin e. Ez bawer im pîroziya tekoşîna gelê kurd ji vê derê hatiye avdan.

Lê belê, digel rewşa heyî, hê rêwîtiya azadiya gelê me didome. Dewletên dagirker, Tirkiye, Iran û Sûriye, hê jî di siyasetên înkar û pelçiqandinê de israr dikin. Hêzên Navneteweyî jî di nava hewldanên durû û qirêj de ne. Hebûna Kurdên Zinde hê ji aliyê van hêzan ve nayê qebûlkirin.

Ji bo serkeftinê sê xalên girîng hene ; Rastî, Dilbaqijî û Hêza Tekoşînê. Di bingeha tekoşîna gelê kurd de Rastî heye, ji salên 1990’î vir ve Hêza Tekoşînê jî çê bûye, heke di nava Kurdan de Dilpaqijî jî hebe ti hêz nikare li pêşiya daxwaza wî astengiyan çê bike. (bila kes şaş fêm neke, heke di nava Kurdan de Dilpaqijî hebûya naha em bibûn xwediyê Yekîtiyeke Neteweyî û wiqasa cehş û Kurdên xwe firoştî tine bûn)

Digel hemû xalên neyênî, ez ji naha ve dengê serkeftineke heqîqî dibîhîzim. Coş û geşa pîrozbahiyên cejna Newrozê jî vê bextewariya min tesdîq dike.

Bi hêviyên cejnên nû û serkeftineke heqîqî ez cejna hemû gelê kurd pîroz dikim, hêvîdar im em ê bikaribin rojekê li ser axa welatê xwe, bi awayeke tam azad, vê rojê pîroz bikin.

Ahmet DERE / 21.03.2010

19.03.2010

Pirtûka çaremîn ya Ahmet DERE bi zimanê fransizî derket -Weşanên HAN-

Pirtûka çaremîn ya nivîskarê kurd Ahmet DERE a bi navê "Les Kurdes, la Turquie et les Forces Internationales" "Kurd, Tirkiye û Hêzên Navneteweyî" ji aliyê weşanên Han ve derket.

Digel hebûna bi sedan hezaran kurdan li Fransa’yê, li Belçîka’yê û li Swîsre’yê hê berhemên ku di derbarê têkoşîna gelê kurd de dorfirehî agahiyan dide mirov bi zimanê firansizî neweşiya ye. Nivîskar Ahmet DERE, ku heya niha pirtûkekê wî bi kurdî, yek bi yewnanî û yek jî bi tirkî hatine weşandin, ji sê salan vir ve xebatên amadekariya berhemekê bi zimanê fransizî kiriye. Bi alîkariya xebatên dîplomatîk û rojnamevaniyê ku birêz Ahmet DERE meşandiye ev pirtûk hatiye amadekirin.

Di vê berhema xwe a çaremîn de nivîskar li ser dîroka kurdan, li ser rewşa gelê kurd a di çar parçeyên Kurdistanê de, li ser têkîliyên di navbera kurd û ewrûpiyan de, li ser pêvajoya guftugoyan a di navbera Tirkiye’yê û Yekîtiya Ewrûpa’yê de û her wiha li ser nêzîkatiya Amerîka’yê û ya Rusya’yê, ku bi pirsgirêka kurdan ve girêdayî sekiniye. Dîsa di vê berhemê de nivîskar di derbarê berpirsyartiyên saziyên kurdan, ên li Ewrûpa’yê û li Tirkiye’yê de jî perspektîf û her wiha pêşniyariyên xwe aniye ziman.

Bi xwendina vê berhema Ahmet DERE ewrûpî dikarin baştir fêm bikin ku gelê kurd alîgirê aştiyê ye, têkoşîna ku wî ji salên 1970’ê vir ve meşandiye bi armanca pêkanîna aştiyê, pêşxistina biratiya gelan û rêzgirtina nirxên demokratîk e. Lewre divê hemû saziyên kurdan ku li Fransa’yê, li Belçîkayê û her wiha li Swîsre’yê xebatan dimeşînin ji vê berhema Ahmet DERE sûd werbigirin.

Ji destpêka Nîsanê wê ve heman pirtûk di pirtûkxaneyan li Fransa’yê, li Belçîka’yê û li Swîsre’yê tê dîtin. Her kesê ku bixweze dikare bi rêya farasin@hotmail.com heman berhemê sîparîş bike.

Weşanên HAN

9.03.2010

Şerma cîhanê! -Azîz ê Cewo-

DYA, EWROPA Û T’IRKÎYA HEWL DIDIN, YEKÎTÎYA XWE LI SER BINGEHA HOVÎTÎYÊ Û TÊR’ORA DEWLETÊ XURT BIKIN

Dîsa, ev çend r’oj e, gelê k’urd li K’urdistanê û dervayî welêt li ser p’êyan e.

Vê care jî di p’ayt’exta Bêlgîyaê Brûksêlê da hêzên dewletê yên t’aybet êrîş birine ser têlêvîzîona k’urdî ya yekem “R’OJ –TV”( “MED –TV”) û hovîtîyên ku Ewropayê û cîhanê piştî r’êjîma Hîtlêr nedîtibûn, pêk anîn. Komputer û teknîkên din desteserkirin û şkênandin, k’armend û r’ojnemeger û siyastmederên k’urd dan ber jopên polîsan û p’ihînan. Gelek birînadar çêbûn, gelek hatin binç’avkirin… Sibetirê çendek ji wan berdan lê heyşt kes, di nav wan da wisa jî serokê Kongrêya gel Remzî Kart’al û endemê Desteya Serokatîya Kongrê Zûbêyîr Aydar hatine girtin (Ango, t’evgera netewî bêserî dikin.) Û r’ojek jî nebihurî di Almanîyayê da serokê Partîya Jîyana Azad (PJAK’) Hecî Ahmedî hate girtin (Binihêrin, DYA Komara Îslamî ya Îranê dijmina xwe dibîne, û Hacî Ahmedî jî serokê wê partîyayê ye, ya ku dijî rêjîma vê dewletê têkoşînê ji bo mafê gelê kurd dimeşîne! Çi ye bi vê DYA peyamê dide r’êvebirîya Îranê? Dibe ku dîsa ji bo ç’areserkirin pirsgirêkên xwe li herêmê (ne pirsgirêkên herêmê!) dixwazin k’urdan bikin berxa qurbanê? An…?) Heman şêwazê meşandina têr’ora dewletê ye: r’êberê gelê k’urd Abdullah Ocalan jî van hêzan girtin û dan destê T’irkîyayê. Û îro Serok Ocalan ji T’irkîyayê zêdetir girtîyê DYA-yê ye!

Ezê li vir nakevim nav hûrgilîyên bûyeran, ji ber ku kolêktîva têlêvîzîona me hema di dema serdagirtina hovane da hemû hovîtîyên dewleta Bêlgîyayê (ango, NATOyê) ji cîhanê r’a r’agîhand (Silav û r’êz ji wan ra!), rojane nûçeyên nû, yên ku şerma mirovayê derdixin hole, r’adigihînin û bûyeran ji her alîyan va dinirxînin…

Û hema di destpêka van bûyerên nemirovayî da gelê k’urd hat û têlêvîzîona xwe bi bedena xwe hemêz kir û lê xwedî derket. Îro jî yê ku li doza net’ewî û dot û lawên xwe yên hêja xwedî derdikeve, dîsa gel bi xwe ye.

Gelê me careke din dide xuyan, ku ew fedek’arî, yên ku dot û lawên wî ji bo mafê wî dikin, bêwate ninin, ku ji bo gelekî weha hêja ye, ku mirov xwe feda bike.

Ev –ji bo r’avekirina mabest û mijara gotina me ya îro!

Lê li vir pirs ne t’enê ev e. Divê em wan merc û r’ewşan, ên ku van bûyeran digihînin, bi dîrokî derxin zanebûnê. Yan- na!
**
Dibe ku hinek ji van bûyeran şaş û mat’ma bibin. Xwedêgiravî, ev çawa dibe,di Ewropa şaristanî da tiştên weha pêk tên?

Divê bê gotin, nêrîneke wisa mirov digihîne xwexapandinê.

Mînak, îro di cîhana “şaristanî” da doza p’ejirandina tevkujîya ermenîyan a di Împêratorîya Osmanî da dikin. Hinekê jî bibêjin (û, di nav wan da, wisa jî, p’ir’ek ermenî!), ku ev ewropî û amêrîkî çiqas mirovne dilovan (r’ehm) û qenc in, ku dilê wan ji bo ermenîyan dişewite û li wan xwedî derdikevin. Hema k’esek napirse, ka wî çaxî, dema ku osmanîyan t’evkujîya ermenîyan (û ne t’enê ya wan!) pêk danîn, heman ewropîyên “dilp’ak” û “dilovan” li ku bûn? Yên wek gênêralên Almanîya ewropî Hêlmût fon Moltikê, Kolmar fon dêr Golts û Lîman fon Sandêrs li welatê osmanîyan çi dikirin? Helbet, ewan leşkerên osmanî bi hêz dikirin û fêrî pisporîya kuştina mirovên sivîl dikirin û bi xwe jî dersa hovîtîyê ji wan digirtin*.

Ewên ku îro di bin navê xaçparêzîya xwe da xwe p’arazvanên ermenîyan didin xuyan, dereweke mezin dikin û bêrûmetîya xwe li ber mirovayê vedikin. Eger dewletên ewropî û DYA wê demê bi r’astî li gelên Împêratorîya Osmanî xwedî derketana, wê ew bi devê wan gurên berat’ê va bernedana, t’evkujîya ermenîyan, k’urdan, asorîyan, yûnanan û yê din wê pêk nehata.

Zêdetirî vê: eger dewletên xaçparêz tirsonekî nekirana û ji bo berjewendîyên xwe yên teng bêdeng nemana, eşîrên t’irkan ên k’oçer û hov wê şaristanîya Vîzansê t’une nekirana!

Berî ku di Sênatoya DYA da pirsa “Tevkujîya ermenîyan di Împêratorîya Osmanî da” ji bo p’ejirandinê goftûgo bikin, welatên NATOyê (di bin serokatîya DYA da) gelê k’urd didin ser sifra qurbanê û r’aberî T’irkîyayê dikin, bi wê hêvîyê, ku ewê bi vê qurbanê t’êr bibe û li hember p’ejirandina t’evkujîya ermenîyan bêdeng bimîne. Lêbelê, hesabên wan vala derk’etin, T’irkîya îro ji Împêratorîya Osmanî barbartir e û xwe cewrik wê dibîne û hemû k’arên wê yê dijî mirovayê mirasa xwe dihejmêre û li wan xwedî derdik’eve. Ji ber ku ew jî iro bi r’engekî din t’evkujîya gelan pêk tine…

A, îjar, di rewşeke dîrokî ya weha da mafê me k’urdan heye, ku ji van bûyeran mat’ma bibin, an jî, bigazinin?

Helbet, na!

Di bazarîyeke weha da ji dewletên gewre û bi hêz yên cîhanê r’a wê li hev bê, ku k’urdan bikin polikên hûr di destê xwe da? Bêgûman, erê, …eger k’urd bêdeng bimînin û xwedî li t’evgera xwe ya azadîxwaz dernek’evin. Lê eger her k’urdek, ê ku xwe mirovekî hêjayî r’ûmeta mirovayê dihejmêre, di r’ojên teng da bi wê têgihîştinê ji cî r’abe, ku: “Va … va ye, êdî rizgarîya netewî nêzîk e, lêbelê t’enê mirovek t’êrê nake, û ew mirov jî ez im!” tu hêzeke dijmirovî, hov û barbar, nave çi datînin, bila daynin: Tirkîya, DYA, Ewropa, wê li ser r’êya Azdîya net’ewî nikaribe bibe asteng!
* *
Ez, wek mirovekî bi ziman, wêje, çand û hunerê va p’êwendîdar, t’ime jî dijî zordestî, bêdadî, cerd û t’alanê, têrorê, kuştin û wêranîyê bûme, ew dijî kê jî pêk tên, bila pêk bên.

Lê helwesta dewletên cîhanê yên gewre û bi hêz a li hember gelê k’urd, bindestî û bêmafîya wî, û, bi t’aybetî jî, van êrîşên dawîyê, min neçar dikin, ku ez pirsê bidim:

“Gelo ya ku têrorê diafirîne, ev helwesta van dewletan a dustandartî û dijmirovî nine? Gelo hevp’arên gunehên terroristan a li hemberî gelê sivîl, r’êvebirên van dewletan ninin? Gelo ji bo êrîşa 11 îlonê û yên din t’enê terrorist gunehk’ar in? Ma yên ku ev terrorist afirandin k’î bûne?”

Eger r’êvebirîyên van dewletan ji bo wijdanê xwe (helbet, eger wijdanê wan heye!) bersîva van pirsan bidin, ji wan dersan derxin, dibe ku di cîhanê da hinek tişt berbi başîyê va her’in.

An –na, ew bi vê helwestê vekirî xwe neyarê gelên zêryayî û bindest didin xuyan.

Îro, wek ku tê xuyanê, ev hêzên cîhanê hewl didin, ku t’evgera gelê k’urd ter’orize bikin û berê wê bidin cîyekî din. Lê gelê k’urd, baş dizane, ka wê bi çi r’êyê here.

Van dewletan di cîhanê da t’êra xwe xirabî kirine û yên wek xwe sêwirandine û kirine bela sere welatên xwe. Û bêyî k’urdan jî, yên ku bi ter’orê bersîva têr’ora wan a dewletê bidin, t’êra xwe hene.

Dimîne, ku gelê kurd têkoşîna xwe bi wan r’êyan, ên ku di Destûra R’êxistina Net’ewên Yekbûyî da hatine p’ejirandin, bimeşîne.
__________________________

* Hukumatên Almanîyayê û Împêratorîya Osmanî 1-ê gêlavêja sala 1914-an peymaneke sur’î li ser yekîtîya leşkerî girêdidin. Yek ji xalên wê peymanê jî di derbarê wê da bûye, ku dive “bandor’a” heyeta (mîssîya) leşkerî ya almanan li ser t’evgera leşkerî ya art’êşa osmanî hebe.

7.03.2010

Ewropa ji me çi dixweze

Careke din me baş dît ku welatên Yekîtiya Ewropayê pir durû û zalimane nêzîkê Kurdan dibin. Parastina demokrasiyê û mafên mirovan tenê ji bo berjewendiyên wan dikevin rojeva wan. Ev nêzîkatiya Ewropayê ji mêj ve heye û bi awayeke pir zirav dahate meşandin. Lê belê, bi operasyonên ku vê dawiyê pêkhatine ve YE’yê bi awayeke pir aşkere siyaseta xwe dimeşîne.

Bi operasyona ku li Belçîkayê pêkhat ve baş derkete holê ku YE’yê bi her awayî di xizmeta Dewletên Yekgirtî yên Amerîkayê (DYA) de ye. Çawa ku birêz Murat Karayilan daye xûyan, ev operasyon li gorî projeya Amerîkayê pêkhatiye. Tenê Belçika, Fransa û Italya di nava heman kiryarê de tinene, hemû welatên YE’yê di vî derbarî de bi yek gotinê tevdigerin. Lewre ev operasyon ya DYA-YE’yê ye.

Dema pêkhatina vê operasyonê jî pir girîng e. Di aliyekî li Amerîkayê, de Komîteya Karê Derve ya Meclîsa Nûneran de pêşniyazbiryara di derbarê Komkujiya Ermeniyan de hate erêkirin, di aliyê din de jî di rojeva YE’yê de hin pîlanên neyênî di derbarê pêvajoya Tirkiye-YE’yê de pêşdikevin. Her du mijar jî reaksiyona Tirkiyeyê dikêşînin ser xwe. Ji bo asta reaksiyona Tirkiyeyê nermtir bikin, Amerîka û Ewropayê bihev re vê operasyonê kirine rojeva xwe. Qasê ku tê xûyan ev operasyon wê hê jî bidome û weke helwesteke lidijî hemû Kurdan pêşbikeve. Lewre divê hemû Kurd di vî derbarî de şiyar bin û bi her awayî bitekoşin.

Tê zanîn ku hemû Kurdên hatine girtin bi salan e li Ewropayê karê siyasî û rewşenbîrî dimeşînin. Ne Remzî Kartal, ne Zubeyir Aydar, ne Hecî Ehmedî û ne jî ên din di nava xebateke îlegal de cih negirtine. Heke suçeke hebe ew jî xebata ji bo gelê Kurd e. Ev xebat jî parastina rûmeta gelê me ye.

Ev cara yekemîn nîn e ku polîsê Belçîkayê dikeve bûroyên Televîzyona Kurdan û heman saziyê krîmînalîze dike. Her dema ku Ewropayê xwestiye mesajekê bide Tirkiyeyê Belçîka ketiye dewrê û li hemberî saziya gelê Kurd şîddet bikar aniye. Bê guman dewleta Belçîkî û her wiha YE’yê baş dizanin ku Televîzyon ji bo Kurdan tişteke pir biwate ye û ew bi keda sedan hezaran Kurdan li ser nigan disekine. Krîmînalîzekirina ROJ TV’yê ji bo wan girîng bû daku ew dizanin cihê heman saziyê ligel Kurdan pir cuda ye.

Ez helwesta gelê me ku li ROJ TV’yê û li siyasetmedarên xwe xwedî derketin pir baş û di cih de dibînim. Divê gelê Kurd ti mecal nede Ewropiyan ku ew destên xwe dirêjî nirxên me bikin. Heke Ewropî di helwesta Kurdan de qelsiyeke bibînin ew ên bikevin nava hewldanên qirêjtir.

Dibe ku hin Kurd, di vê demê de, di malên xwe de bêdeng û rehet rehet rûdinên. Dibe ku ew dibên « Mehrê ku bi min venade bila hezaran salan bijî » Lê belê ez dibêm bila ew jî bizanibin ku her demê li derên xeter de kesên fedekar û birûmet cih digirin, lê ji bo duşmin her kesê ku ji xwe re dibêje « ez Kurd im » xeter e û rojekê wê dor bibe ya wan jî. Lewre nîşandana helwestê berpirsiyartiya hemû Kurdan e.

Ev operasyon ne ya destpêkê ye û ne jî wê bibe ya dawî. Têkoşîn didome, divê herdem bidome.

Ahmet DERE / 07.03.2010

21.02.2010

Kela Hawaran

Ez van rojan Romana nivîskar Zeynel Abîdîn a bi navê Kela Hawaran ku ji aliyê weşanxaneya HAN ve derketiye dixwînêm. Dema ku ez vê romanê digirim destê xwe car caran diqehirim car caran ji xwe re dibêjim « Heke gelê me heya niha bedel nedabûya me wê îro nikaribûya li her deverê cîhanê dengê xwe derxistibûya ». Bi van gotinan ez hestên xwe digirim bin kontrolê.
Di vê romanê de nivîskar Zeynel Abîdîn wehşeta ku di salên 1981 û 1983’an de di zîndana Amedê de hatiye meşandin nivîsîye. Zimanê romanê weke biyografî ye lê belê dema ku mirov dixwînê car carna dikeve nava rûpelên dîroka têkoşîna gelê kurd jî. Tê zanîn ku zehmetiyên herî mezin di wan salan de bi gelê kurd hatiye jiyankirin. Bi taybetî salên 1981-1983 bi wehşeta zîndana Amedê û her wiha qehremaniya cîwanên kurd têne naskirin. Ji 21’ê Adar a 1981’an vir ve agirê Newrozê bi çirûskên tûj gêş dibe. Mazlum Dogan lidijî wehşeta dewleta tirk di heman zîndanê de serî hilda. Ji wê demê vir ve çalakiyên din ên lewend di heman zîndanê de pêkhatin.

Belê, Zeynel Abîdîn di wan salên herî bizehmet de li zîndana Amedê liberxwe daye. Sedemê ku ew ketiye wê zîndanê ji ên hemû Kurdên din cuda nîn e ; parastina doza rizgariya gelê kurd. Ez dizanim ku wî di romana xwe de tenê hin aliyên wehşeta dewleta tirk aniye ziman. Di nava rûpelên Kela Hawaran de mirov dibîne ku, piştî 27 salan ew hê jî heman êşan jibîr nekiriye, dê jibîr jî neke.

Di romanê de nivîskar bi awayeke samimî hestên xwe aniye ziman. Mirov di nava hevokên wî, ên di derbarê hevalên wî de jî dikare hestên wî fêm bike. Di nava hevokên nivîskar de mirov dikare asta rihê hevaltiyê ku di nava şertên bizehmet de pêşketiye bibîne. Dema ku ez vê romanê dixwînêm wateya hevalbendiyê û hevgirtinê baştir dibînim. Di nava şert û mercên rehet de wateya hin tiştên girîng baş nayê dîtin, lê belê demên zehmet ne wisa ne, bi mirov pir aliyên jiyanê dide xûyan.

Nivîskar Zeynel Abîdîn, piştî ku ji zîndane derketiye û hatiye Ewropayê wî tim di nava xebatên wêjeyî de cih girtiye û jiyana xwe tenzîm kiriye. Ez bawer im bandora wehşeta zîndanê liser projeyên xebata wî kiriye.

Di dawiya romanê de nivîskar hevokeke wiha nivîsiye « Li Kela Hawaran pir tişt hatibin kuştin jî evîn nehatiye kuştin, hêza ti artêşê nikare evînê ji holê rake » Evîna welat bûye hêza bi mîlyonan Kurdan ku ew ditekoşin. Gav bi gav evîndar digehêjin armanca xwe.

Di romana Kela Hawaran de tê dîtin ku mirov çawa ji mirovatiyê dûr dikeve û bêhest dibe. Işkencekarên zîndana Amedê ji wan kesan in ku mirovatiyê jibîr kirine, bi yek gotinê ew bûne wehş.

Hebûna gelan bi zanistiya dîroka wan û asta pêşketina wêjeya wan ve girêdayî ye. Ez pir kêfxweş im ku di nava salên dawî de wêjeya kurdî hêdî hêdî lipêş dikeve. Lê mixabin, li gorî hêza Kurdan alîkariya ji bo wêjegeran û nivîskaran pir kêm e. Roja îro pir nivîskarên Kurd di nava şertên zehmet de kar dikin. Digel karê nivîskariyê, Zeynel Abîdîn di nava hewldaneke birûmet de ye, bi rêya Weşanên HAN ew dilebite ku ji nivîskarên kurd re bibe alîkar. Ez vê aliyê Nivîskarê Kela Hawaran jî pîroz dibînim.

Ahmet DERE / 21.02.2010

10.02.2010

15’ê Sibatê

Ji sala 1999’an vir ve gelê kurd 15’ê Sibatê weke rojeke reş dibîne û komploya navneteweyî şermezar dike. Sala îsal jî roja 12’ê Sibatê heman komplo li bajarê Strasbourgê careke din tê şermezarkirin. Ez baş dizanim ku wê bi hezaran Kurd tevlî meş û mitîngê bibin.

Komploya navneteweyî tenê lidijî kesayetiya birêz Öcalan pêknehatiye, ew her wiha lidijî vîna gelê kurd û rûmeta wî hate lidarxistin. Jiber vê rastiyê Kurd 15’ê Sibatê weke roja reş dibînin û li birêz Öcalan xwedî derdikevin.

Dewleta tirk û hevalbendên wê çi ji destê wan hat kirin daku gelê kurd wateya vê rojê jibîr bike. Lê belê digel ku ev 11 sal in diborin Kurdan heman komplo jibîr nekirin û ji her salê zêdetir ew wê şermezar dikin. Tenê li Ewropayê ne, ev çend rojin li Kurdistan û li Tirkiyeyê jî cur be cur çalakî çêdibin. Ez bawer im wê rêzeçalakî heya demeke dirêj bidomin. Hewldanên hikûmet û ên dewleta tirk wê nikaribin pêşî li têkoşîna Kurdan bigirin.

Li gorî ku em dişopînin, ji hefteya borî vir ve hêzên ewlekariya dawleta tirk dest bi girtina Kurdan kirine. Bi taybetî bi giranî cîwan têne girtin. Ev jî xûya dike ku dewlet ji hêza gelê kurd ditirse û bi hefteyan pêş de dixweze tedbîran bigire. Lê ev jê re nabe çareserî, çawa ku heya niha hemû zor û zexta dewleta tirk nikaribûye pêşî li têkoşîna Kurdan bigire, wê ji vir û bi şûn de jî sernekeve.

Rapora Parlemena Ewropayê

Derdorên ku dişopînin baş dizanin ku Komisyona Ewropayê û Parlemena Ewropayê her yek salê carekê raporekê di derbarê Tirkiyeyê de amade dike. Armanca van saziyan ew e ku, bi rêya van raporan rewşa Tirkiyeyê ji raya giştî re aşkere bikin û bi awayeke vekirî rexneyên xwe bînin ziman e.

Rapora Parlemena Ewropayê roja îro, 10’ê Sibatê, li Strasbourgê hate niqaşkirin. Li gorî ku min şopand di navbera niqaşên îsal û ên sala borî de zêde ferq tinebûn. Pir parlementeran gotinên xwe ên sala borî dubare kirin. Di nava rexneyên wan de gotina herî zêde hate bikaranîn a « Kibris »ê bû. Rewşa mafê mirovan û pirsgirêka kurd tenê ji aliyê çend parlementeran ve hate ziman, ew jî bi awayeke pir seranser.

Digel qedexebûyîna DTP’ê û ji hezarî zêdetir girtiyên siyasî ku di nava şeş mehên dawî de li Tirkiyeyê çêbun, mixabin di rapora xanim Oomen Ruijten Ria’yê de zêde tişteke berbiçav tine. Çend gotinên ku di vî derbarî de hatine nivîsandin jî bi armanca ku bidin diyarkirin PE’ê rewşa Tirkiyeyê dişopîne ye.

Ez vê Parlemenê ji sala 1993’an vir ve dişopînim. Di salên 1990’î de, bi taybetî di derbarê pirsgirêka Kurd de, zimanê endamên wê baştir bû, di wan salan de hin biryar jî dahatin girtin. Piştî ku Tirkiye weke welateke berendam hatiye naskirin, mixabin rêbazên heman saziyê bi durûtiyê dije bûne. Axiftinên ku îro hatin kirin jî bi durûtiyê tije bûn. Heman rapor wê sibê, roja 11’ê Sibatê, di civata giştî a PE’yê de were erê kirin û ji raya giştî re aşkere bibe.

Di vî warî de bêguman kêmasiya saziyên Kurdan hene, lê belê xala herî girîng ew e ku YE’yê bi awayeke durust nêzîkê gelê Kurd nabe.

Ahmet DERE / 10.02.2010