31.01.2010

SEREKK’OMARÊ T’IRKÎAYÊ CÎHANÊ ŞÛNA NEZANAN DATÎNE, YAN BI DALTONÎZMA1 SIYASÎ NEXWEŞ E?

Dibêjin: “Yê diz berî hemûyan dike hewar: - Diz bigiran!”
Serekk’omarê t’irk Abdullah Gul van demên dawîyê ji bo ç’areserkirina pirsgirêkên welatê xwe daxuyanîyên balk’êş dide. Çend r’oj berê jî, dema civîna bi walîyên 81 herêmên welatê xwe r’a, wî çend p’eyam dan.

Ji pêkhatina civîneke weha û van p’eyaman mirov her tiştekî têdigihîje:

Di K’omara T’irkîyayê da pirsgirêk p’ir’ in, ew êdî gihîştine, dijwartir bûne û ç’areserîya xwe dixwazin, sîstêma heyî nikare ji pirsgirêkan r’a bibe bersîv, kadroyên heyî jî di mercên vê sîstêmê da nikarin wî barî r’agirin;

R’êvebirîya vê dewletê şûna ku sedemên pirsgirêkan bibîne, r’êyên ç’areserîya wan biger’e, vê care jî, wek hercar, berê xwe daye r’êbazên xurtkitkirina têr’ora dewletê li hember welatîyên xwe;
Weha, Gul, di wê civînê da dibêje, ku T’irkîya di têk’oşîna xwe ya li hemberî ter’orê (ango, daxwazên gel ên aştîyê û dêmokrasîyê.- E. C.) da, ev gelek sal in, ku bi bir’yar tevdiger’e (bixwîne: têrora dewletê dimeşîne.- E. C.). Ku têk’oşîna (ango, têr’ora dewletê.- E. C.) bi ter’orê r’a divê di her warî de bêr’awestan bidome. Ji bo ter’or bi tevahî biqede û standartên demokratîk bilind bibin, dê alîk’ariya waliyan p’ir’ be.

Bi r’astî mirov van gotinan dixwîne û matma dibe. Çawan e, ev camêrana dixwazin k’ê bixapînin? Va, li ber ç’avan e, di gotinên serekk’omar da t’enê peyamek heye: dewletê wek ku berê têr’ora xwe meşandîye, wê ji vir û pêva jî bidomîne, û di vî warî da dive walî di herêman da di vî şer’ê qirêj da bêt’ir aktîv bin.

Wek ku ji axavtina serekk’omarê t’irk tê xuyanê, pirsgirêk zêde mezin bûne, û di nav walîyan da di pirsa r’êbazên ç’areserkirina pirsgirêkan da nêr’înên cuda û bêbawerî heye. Ji bo wê jî Gul di nav axavtina xwe da dibêje, ku “p’eywira girîngtirîn a waliyan ew e, ku ewlek’arîyê bigihînin û xurt bikin … divê mirov li her quncikekî welêt ji tirsê dûr bin û baweriya wan bi sibehê hebe”.

Ev jî ji hêla xwe va tê wat’eya ku r’êberîya K’omarê sedemên pisgirêkan welatê xwe li cîyekî din diger’e û dixwaze qelş û qulên sîstêma xwe bi gotinên vala zêp dike, lê r’ewşa obyêktîv ferz dike, ku dive ev sîstêma heyî ya K’omara T’irkîyayê bi bingehê va bê guhar’tin, an na, ewê ji bin va hilweşe.

Ji bo wê jî, eger ew bi r’astî dixwazin welatê xwe (û, ne ku- sîstêmê) ji hilweşandinê bip’arêzin, dive ç’avên xwe li ser r’astîya sîstêma xwe û sedemên pirsgirêkên heyî vekin. Ew jî ev in:

dewlet bi xwe têr’orê li hember welatîyên xwe dimeşîne û li şûna ç’aresekirina pirsgirêkên heyî, wan bi têr’ora dewletê ditep’isîne; (û, balkêş e, di vê rewşê da mirovê çawa “li her quncikekî welêt ji tirsê dûr bin û baweriya wan bi sibehê hebe”?) di vî welatî da pirsgirêka serê hemû pirsgirêkan pirsa mafên gelê k’urd e, yên ku bi destûrî lê hatine qedexekirin.

Û ji bo wê jî hîç hewce nake, ku bi propaganda şer’ê t’aybet demê li xwe bibuhirînin, ji bo ku ew guhar’tin, ên ku bi dîrokî êdî gelekî dereng mane, di dema r’êvebirya wan da pêk neên.

Û ya dawîyê û sereke: Eger Gul û hemû r’êvebirîya K’omara T’irkîyayê bi r’astî dixwazin, ku di welatê wan da “ter’or bi t’evayî biqede û standartên demokratîk bilind bibin” û aştî û aramî bibin desthilatdar, dive pirsa mafên gelê k’urd bi destûrî ç’areser bikin, ne ku hemû hêz û derfetên art’êşa welatê xwe (ya ku di nav NATO-yê da ya duyemîn e!), hemû hêz û sazîyên ewlek’arîyê û yên t’aybet bigihîne hev û li dijî mafê welatîyên xwe têr’ora dewletê bimeşîne.

R’êvebirîya K’omara T’irkîyayê bi van r’êbazan t’enê dikare t’emenê sîstêma xwe kin bike û pirsa destanîna mafên gelê k’urd demekê dirêj bike. Lê belê, sed heyf û mixabin, di vê navberê da wê xwîna mirovên bê sûc û guneh bir’ije.

Û bersîvdarên van hemûyan jî ew bi xwe ne!
___________________

1Daltonîzm - nexweşîya çavan e. Mirovên bi vê nexweşîyê gelek r’engan ji hev cuda nakin, wana wek r’engekî dibîne.

17.01.2010

Hêviyên ji bo 2010’an

Bi awayeke giştî sala 2009’an di cewherê xwe de hin pêşketinan lipêşxist lê belê di rastiyê de jî ew pir bizehmet derbas bû. Bi taybetî ji bo Tirkiyeyê û pirsgirêka Kurd sala borî derd û kederan zêdetir kir. Dibe ku heman derd, keder û zehmetî ji aliyê her kesê ve nehatibe dîtin lê belê ez dizanim ku derdorên pêwendîdar di zanistiya bûyeran de ne.

Piştî saleke wiha bizehmet ez hêvîdar im ku 2010 nebe dumahîka 2009’an. Dema ku mirov li rewşa gelê Kurd û her wiha ya gelê Tirk binêre baş dixûyê ku daxwazên ji bo pêşketinan mezin bûne. Li Tirkiyeyê hin derdor hêviyên xwe ji AKP’ê hene, hin derdor jî li gorî konjonktûra herêmî û navneteweyî bihêvîne. Di nava raya Kurd de jî hêviyên pir kesan bi têkoşîna rizgariyê heye. Di bingeha hêviyên van hemû derdoran de rastiyeke heye.

Beriya her tiştî niqaşên ku di sala borî de pêkhatin, ên di derbarê çareseriya pirsgirêka Kurd de, di vê sala nû de jî wê bidomin. Çendî armanca AKP û ya dewleta tirk li ser esasê çareseriya vê pirsgirêkê pêşnekeve jî ew nikarin li pêşiya pêla vîna gelan zêde liberxwe bidin. Digel pêlên nijadperestiya tirk, di nava raya giştî a Tirkiyeyê de jî bingeha ji bo pêvajoyeke aştiyane çêbû ye. Lewre ez dibêm wê 2010 nebe dubareya sala 2009’an.

Li gorî daxûyaniyên rayedarên AKP’ê wê pêvajoya « Vebûyîna Demokratîk » bidome. Lê baş derketiye holê ku AKP vê projeyê li ser esasê têkbirina Hêza Rizgariya Gelê Kurd lipêş dixe. Lewma di mehên destpêka vê salê de wê hin xire-cire û hetta dibe ku şer bikeve rojeva Tirkiyeyê. Daxûyaniyên rayedarên KCK’ê jî di vî warî de îşareta heman rewşê dikin. Lewre ez ji niha ve dibînim ku wê 6 mehên destpêka vê salê bizehmet derbas bin.

Digel heweşa CHP’ê û ya MHP’ê, di vê sala 2010’an de li Tirkiyeyê ti hilbijartin çênabin. Dibe ku MHP û CHP vê mijarê tim di rojevê de bihêlin lê belê wisa diyar e ku AKP nahêle ew bigehêjin armanca xwe. Di nava van niqaşan de divê BDP bikaribe tenzîma xwe baştir qayîm bike û xwe ji bo hilbijartinên 2011’an amade bike. Li gorî ku ez dibînim di vî derbarî de hin êş û keder hene lê belê ev nabin sedemên keleman.

Qasê ku dixûyê li Başûrê Kurdistanê her ku diçe rewş baştir aramî dibe û di her aliyê de pêşketin diafirin. Heke rayedarên Başur dîqet bikin ku ew neyên leystoka hin hêzan -weke Tirkiye, Iran û hwd- ez bawer im wê li vê heremê asta jiyanê bilintir bibe û ev herêm bibe navendeke girîng ya Rojhilata Navîn. Di vî derbarî de hêviyên min hene.

2010 wê ji bo Îran û Sûriyeyê jî bizehmetî derbas be. Bi taybetî li Îranê muxalefet wê zêdetir bihêz bibe. Ev rewş wê bibe sedemê ku Ahmedînejad û ekîba wî dest bavêjin darê zorê, heman tişt niha jî diqewime. Li aliyê din Amerîka û Ewropa jî bêdeng nasekinin û dixwezin muxalefetê dûjtir bikin. Lewre ez ji niha ve dibînim ku wê 2010 ji bo Îranê bibe saleke qederê. Di demeke wisa de bêguman rola Kurdan jî pir mezin e. Bi taybetî berpirsyariyeke mezin dikeve ser milên PJAK’ê.

Di qada navneteweyî de jî niqaşên di derbarê pirsgirêka kurd de ketine asteke bilind. Ez bihêvî me ku di vê salê de, bi taybetî di nava saziyên Yekîtiya Ewropayê (YE) de, rewşa gelê kurd ji nêz ve were şopandin. Di nêzîkatiya YE’yê de, a li pirsgirêka kurd, guhertineke erênî dikare çêbibe.

Ahmet DERE / 17.01.2010

7.01.2010

Nû Derket : Bi zimanê Tirkî "21. Yüzyılda Kürtler"

Pirtûka sêyemîn ya Ahmet DERE bi zimanê Tirkî derket.

Ji sala 2008'an vir ve Ahmet DERE li ser vê berhemê kar kiriye. Ev pirtûka wî a sêyemîn e diweşe.
Di vê berhemê de nivîskar li ser dîroka Kurdan, bi taybetî di warê siyasî de, li ser nêzîkatiya hêzên navneteweyî a li Kurdan û li Tirkiyeyê sekiniye. Her wiha di derbarê rewşa Tirkiyeyê û paşeroja gelê kurd de jî bi dorfirehî analîz û lêkolîn hene.


Her kesê ku bixweze dikare bi rêya navnîşana farasin@hotmail.com pirtûkê bixweze.

Li ser rûpela vê Blogê a bi Tirkî hûn dikarin li naveroka berhemê binêrin.

Heman pirtûk li Fransayê li Bajarê Parîsê di Pirtûkxaneya Özgül Kitabevi'yê de, li bajarê Strasbourg'ê di Librairie Internationale'ê de (Place Kleber) û li Siwîsre bajarê Basel'ê di Özgür Kitapevi'yê de jî tên frotin.

3.01.2010

Saleke Bizehmet Derbas bû

Sala 2009 bizehmetî derbas bû. Wisa diyar e ku hin zehmetiyên 2009’an di 2010’an de jî bijîn. Lê belê di heman salê de hin astengiyên kevneparêz û nijadperest jî li Tirkiyeyê ji holê rabûn.

Qedexekirina DTP’ê û operasyona lidijî BDP’ê weke rûyê reş yê sala borî hate nivîsandin.

Digel zehmetiyan sala 2009’an ji hin gavên pêşverû re jî derî vekir. Çendî AKP samimî nebe jî, niqaşên di bin gotina « Demokratîk Açilim »ê de hatin kirin bû sedemê niqaşkirina hin rastiyan. Bi taybetî di derbarê pirsgirêka kurd de niqaşên bêhempa hatin lipêşxistin û cur be cur pêşniyazî derketin pêş. Lewre ez sala borî pir bêxêr û bêyom nabînim.

Sala par ji bo AKP’ê jî xwediyê giraniyekê mezin bû. Hilbijartinên herêmî hêza wî hinekê qels kiribe jî, bi meşandina operasyona Ergenekonê wî hewl da ku di ser artêşê de jî bandora xwe bide hîskirin. Qasê ku dixûyê AKP liberxwe dide û liser nigên xwe disekine. Lewre ez dibêm sala nû di vî derbarî de xwediyê giraniyeke mezin e. Ev sal dikare AKP binpê jî bike dikare wê bihêztir jî bike.

Hilbijartinên herêmî ku di 29’ê Adar a 2009’an de li Tirkiyeyê pêkhatin ji bo Kurdan bû pêngaveke girîng. Hejmara şaredariyên DTP ji 54’an derket 98’an, rêjeya dengê wê jî bilindtir bû. Operasyona ku di 14’ê Nîsan ê de lidijî rayedarên DTP’ê pêkhat weke bersiva serkeftina DTP’ê hate nirxandin. Lê belê gelê kurd serî ji zextên dewletê re nifs nekir, heya dawî alîkariyê da DTP’ê. Lewma doza ku ji sala 2007’an vir ve lidijî vê partiyê vebûbû dakete ser maseya Dadgeha Bilind. Biryara qedexekirina DTP’ê weke bersiva serkeftinên wê derketiye pêş.

Di sala borî de mijara ku zêdetir hatiye niqaşkirin û di rojeva Tirkiyeyê de cih girtiye, bêguman nêrînên Birêz Öcalan û bangên wî bûn. Tê zanîn ku pêvajoya « Demokratîk Açilimê » bi înisyatîfa AKP’ê nehate destpêkirin, di heman mijarê de rola bangewaziya Öcalan û mijara Nexşerê xwediyê roleke mezin bûn. Heke ji ber hewldanên Birêz Öcalan nebûya ez bawer dikim AKP « Demokratik Açilimê » nedigirt rojeva xwe û ya Tirkiyeyê. Heman pêvajo û niqaşên wê di vê sala nû de jî wê berdewam bikin.

Hatina komên aştiyê jî mora xwe li rojeva sala par xist. Bi vê gavê baş hate dîtin ku Birêz Öcalan li ser Hêza Rizgariya Gelê Kurd de xwediyê giraniyekê ye û ji aliyê gel ve tê guhdarkirin. Ev rastî ji aliyê dewleta tirk ve jî û ji aliyê cur be cur derdorên Tirkiyeyê ve jî hate dîtin. Bandora Öcalan di sala 2010’an de wê zêdetir were dîtin. Di vî warî de di zimanê cur be cur derdoran de guhertin çê bû ye.

Bi rewşa siyasî a Bakurê Kurdistanê ve girêdayî di parçeyên Başûr, Rojhilat û Rojavayê Kurdistanê de jî hin gavên berbiçav derketin pêş. Di navbera Tirkiyeyê û Başûr de trafîkekê dîplomasiyê çêbû, qasê ku tê dîtin, Tirkiye neçar ma ku rastiya heman parçeyê qebûl bike. Dîsa, bi taybetî jiber pirsgirêka kurd, di navbera Sûriyê û Tirkiyeyê de jî nermahiyekê çê bû, wisa dixûyê ku wê heman pêvajo bidome. Jiber rewşa giştî ya Îranê li Rojhilatê Kurdistanê tevliheviyekê hate dîtin û hê jî didome. Ez bawerim di vê sala nû de PJAK wê bandora xwe zêdetir fireh bike û di nîzameke nû ya Îranê de bibe xwediyê ciheke bitesîr.

Bi awayeke giştî sala 2009’an bizehmetî derbas bûbe jî, ji bo paşerojê bingeheke xurt hatiye çêkirin. Heke Kurd di nava xwede bizanibin guftugoh bikin û yekîtiyekê neteweyî çêbikin û bitenzîm bin sala 2010’an wê serkeftinê biafirîne. Na, heke hêzên Kurdan li ser esasê hejmarên piçûk û li gorî nêzîkatiyên kifnikî bilebitin, mixabin wê ev sal jî ji kîsê gelê me biçe.

Ahmet DERE / 03.01.2010