21.12.2009

Piştî Qedexekirina DTP’ê

Roja 11’ê Kanûnê li Tirkiyeyê DTP hate qedexekirin. Lê belê doza lidijî DTP’ê ji sala 2007’an vir ve vebibû û di destê dozgeran de bû. Kengê hatiba xwestin dozgerên tirk dikaribûn heman dozê bigirtana dest û biryara xwe dabûnayê.

Bi taybetî di qada siyasî de wateya demê (moment) pir girîng e. Ji bo hemû dewletan û derdorên siyasî ev rastî xwediyê giraniyekê mezin e û tevgera bûyerên bibandor bi heman şêweyê têne tenzîmkirin. Kes nikare bêje ku dema qedexekirina DTP’ê bi taybetî nehate bijartin. Endamên dadgeha bilind a tirk vê dosyayê pir bidîqet û bi hejmar girtin dest. Biryara ku hate dayîn jî li gorî armanca dewleta kûr bû.

Dewleta tirk, hikûmeta AKP’ê û hemû partiyên din ên siyasî dizanibûn ku qedexekirina DTP’ê nikare pêşî li siyaseta Kurdan bigire. Herkesê hinekê Kurdan dizane fêm dike ku ev gel qada siyasî vala nahêle. Wisa jî bû, BDP heman valahiyê tije kir. Ez bawer im BDT wê rola xwe pir baş bileyze û dilê derdorên xwediyê niyeta xerab şa neke.

Belê digel heman rastiyê bi qedexekirina DTP’ê derdorên ku parastina sîstema Kemalîst dikin şa bûn û gihîştin armanca xwe. Ji bo heman derdoran ya herî girîng ew bû ku bi gelê kurd bidin fêmkirin qada siyasî ya Tirkiyeyê ji wan re azad nîn e. Her wiha wan xwest gelê kurd bizanibe ku Tirkiye welatê wan nîn e û deriyên saziyên vî welatî ji wan re vekirî nîn in.

Mesaja Dadgeha Bilind a tirk gihîşt cihê xwe. Lê belê ne diyar e ka wê armanca heman mesajê pêkwere an ne. Heke têkoşîna gelê kurd li gorî mercên hemdem neyê lipêşxistin û li Tirkiyeyê alîkariyê nebîne armanca heman mesajê wê pêkwere. Qasê ku ez dişopînim û dinirxînim ne Tirkiye li gorî sedsala borî dikare bimeşe ne jî Kurd ên sedsala borî ne. Ji bo her du aliyan jî guherînan xwe ferz kirine û wê pêkwerin.

Niha rola herî girîng dikeve ser BDP. Pêwîste qedexekirina DTP’ê nebe mijara tirsê. Miqabil, divê BDP hê zêdetir di ser mentalîteya kevneparêz a dewleta tirk de biçe. Çi di parlemena Tirkiyeyê de be, çi jî di xebatên din de be, BDP neçar e ku ji daxwazên gelê kurd re bibe bersiv. Ji ber ku mayîna BDP û hêzbûyîna wê bi gelê Kurd ve girêdayî ye. Lewre divê rayedarên BDT’ê, bi taybetî parlementerên wê, mîsyona xwe baş bizanibin.

Dema ku mirov li helwesta gelê Kurd dinêre, bi taybetî a van hefteyên borî, baş dixûyê ku çi dibe bila bibe ew bi têkoşîna azadiya xwe ve girêdayî ye. Dibe ku zehmetî pir in lê belê ev rûpela nû ku di dîroka gelê Kurd de vebûye paş ve naçerixe.
* * *
Ji roja 11’ê Kanûnê vir ve min bidîqet helwesta Yekîtiya Ewropayê şopand. Çawa ku min teqmîn dikir ti saziyekê vê hêzê helwestekê layîq û li gorî nirxên Ewropayê raber nekir. Helwestên ku hatin raberkirin di çarçoveya karekê mecbûrî de bûn. Tenê di Parlemena Ewropayê (PE) de yek mesajekê berbiçav hate dayîn, ew jî ji aliyê hevseroka komisyona mixte, a ku ji nûnerên PE’yê û Meclîsa Tirkiyeyê pêk te, Hélène Flautre ve hate dayîn. Tê gotin ku wê di meha çile a 2010’an de di PE’yê de, li Strasbourg’ê heman mijar were niqaşkirin, lê belê ew jî hê neketiye rojeva fermî a vê saziyê.

Ahmet DERE / 21.12.2009

20.12.2009

DÊMORASÎ BI CUR’EYÊ T’IRKÎYAYÊ


„…Heya k’urd di vê r’ewşê da ne, ev cîhana
bi kêmasî ye, ew bi qusûr e û gunehk’ar e.
Ewê êşa gunehên xwe bikişîne.
K’urd, bi r’ewşa xwe ya îroyîn va, heya r’adeyekê, encama
helwesta cîhanê ya neyînî ne, û bi wê ew gunehê wê ne.“
Abdullah Ocalan

Ezîz ê Cewo

Ew pêk hat, çi ku divê pêk bihata. Ji ber ku di vê dewletê da, ya ku jêr’a Tirkîya tê gotin, tiştekî din nikaribû bibûya! Lewra ku evê dewletê hemû dijmirovayîya xwe, hemû hovîtî û paşverûtya xwe di belgeya xwe ya sereke da formûle kirye….

Û navê vê belgeyê jî „Ana Yasa“ ye, ango, Destûra bingehîn!

Bi vê belgeyê, ên ku di K’omara T’irkîyayê (K’T’) da dijîn, hemû t’irk in, xêncî t’irkan mafê gelên din nîne bi nasnameya xwe ya net’ewî bên naskirin, çand û zimanên wan qedexe ne, ew ji hemû mafan bêpar in. Û, eger yek r’abe û doza van mafan bike, wan têrorîst nav dikin, û hemû hêz û derfetên dewletê tên bik’aranîn, ji bo ku wan t’une bikin.

Di vê dewletê da heya ji daxwazên aşîtîyê û dêmokrasîyê jî ditirsin, ji ber ku, eger ew daxwaz bên pejirandin, wê bê wat’eya guhartina wê sîstêmê, r’akirina wan qedexeyan, ew jî wê bê wat’eya guhartina sîstêmê. Ji bo wê jî evê sîstêmê hebûna xwe bi Destûra bingehîn misoger kirye. Û her carê, dama p’êla daxwaza aştîyê û dêmokrasîyê bilind dibe, sîstêm xalên Destûrê dide pêş.

Û ji ber vê jî, li hember bangên aşîtîyê yên r’êberê gelê k’urd û r’êvebirên t’evgara net’ewî serokatîya K’T’ bi xeterkirina r’awşa bir’êz Abdullah Ocalan, êrîşên ser gel, bombebarankirina gund û şênîyên K’urdistanê û girtina Partîya Civaka Dêmokratîk (PCD/DTP) bersîv dan…

Li hemberî van gelê k’urd li K’urdistanê û derveyî welêt r’abûye serhildanan, ji ber ku baş tê digihîje, r’êjma K’T’-ê derba mirinê digihîne wî…

Ev pêvajoyek e- pêvajoya xwezayî: gelê k’urd êdî gihîştye wê astê, ku di dema xwe da helwesta xwe li hember bûyeran dîyar dike…

Em hemûyê bibêjin: „Ew tiştekî baş e!“- Lê gelo t’êrê dike?

Îro hem ji devê siyasetmederên k’urd, hem jî ji nev gel gotinên „Em kirinên r’êjîma t’irk şermezar dikin!“ dertên.

Erê, me şermezar kir û dijberên me jî şerm kirin! Li dijî me sîstêmek heye. Mirovên vê sîstêmê yên bêşerm, bêhest û bêwijdan çi şermezar bikî?

Ma gelo helwesteke weha dikare encameke erênî bide?...

Di nav p’êwendîyên gelê k’urd û rêjîma K’T’ da têgînên, „Şerm“, „Bêşermî“ û „Şermezarkirin“, „Dadî“ û „Bêdadî“, „Wijdan“ û „Bêwijdanî“ nikarin hebin, ji ber ku statûsên me cuda ne: ew dagirker in, em ew gel in, ê ku welatê wî hatye dagerkirin, ew serdest in, eme bindest in, ew celad in, em mirovên ber kuştinê ne...

Û em li hember van merivxurên devbixwîn sekinîne û dibêjin: „Aştî, biratî!“

Hinek dipirsin: „Ma çawa dibe?! “

Ma em k’urd nizanin, k’î li hember me heye? Helbet dizanin... me li ser ç’ermê xwe dîtye, k’a wan çawa em t’une kirine, çawa wek gurên devbixwîn em veçir’îne, em zît’ol-zît’olî kirine, xwîna me veç’inîne, welatê me t’alan û wêran kirine. Lê ji bo ku ev bêdadî û hovîtî r’awestin, gelê me amade ye van hemûyan dayne hêlekê û doza aştîyê û biratîyê dike...

Lê hema r’êjîma t’irk bi çi bersîva gelê me dide?

Wê dewletê ji mêjva t’fûyî r’ûyê cîhanê û mirovayê kirye. Hîç xema wê jî nîne, ji ber ku dizane di cîhanê da yên ku destê xwe li pişta wê dixin, hene. Gotinên Hîtlêr hê ji bîra mirovayîyê neçûne, dema gotibû: „Binihêr’in, T’irkîyayê sala 1915-an bi mîllîonan ermenî t’unekirin, ma ew di bîra k’ê da mye?!“

Û meşa t’evkjîya gelan di T’irkîyayê da îro jî didome!

… Îro ne t’enê mirov, wisa jî Xwedê û Xweza li hember nemirovayîya r’êjîma K’T’, hevk’ar û hevp’arên t’evkujîyên wê bêzar mane…

Qanûn r’awestîyane, dadwerî xitimî ye, r’astîya mirovayê jî wek keç’eke şermoke r’eng avîtye, sipîç’ir’kî bûye û xwe daye pey p’erda şermê (bixwîne: bêşermîyê!).

Pîredêya minê bigota: „Xwedê çawa van temûl dike, Ax çawa van li ser xwe r’adigire!?“

Belê, ew tişt, ên ku di K’urdistanê da li hember gelê k’urd tên pêkanîn, di nav çarç’oveya pîvanên t’u heş û sewdayî da cî nabin: r’oj di nava r’ojê da li ber ç’avê cîhanê, ya ku xwe şaristanî dihejmêre, net’ewekê (ya bi dehan mîllîonan!) înk’ar dikin, bi fîzîkî û wat’eyî dikujin û t’une dikin, û ev cîhan bêdeng dimîne. Mirovên bi hêz ên vê cîhanê xwe li şûna ker’ û kor û lalan danîne.

Dema di cîhana gunehkar da gelê k’urd trajêdîyê jîyan dike, ... mirovên bi hêz û hebûn ên vê cîhanê, ên ku ji bedbextîya gelan sûdê werdigirin, wek ku li dora wan her tişt normal e, trajêdîya mirovan nîne, wek miroivên xwedênas diçin dêr û mizgevtan, mûman vêdixin, dua û dirozgan dikin, xwe mirov, mirovhez û xwedênas didin xuyan...

Li vir gotinên helbestvanê ermenî yê nîveka sedsala XX Parûyr Sêvak tên bîra mirov:

„...Hûn p’ifî hemû mûmên wan bikin,

Vêsînin hemû şemdanên wan hûn,

Find û ç’irayên wan vemirînin,

Ji bo ku r’onî bê!“
* *
Ev bêdadî û nemirovî, ya ku li hember gelê k’urd tê pêkanîn, gihîştye asteke wisa, ku t’u şirove û nirxandin, t’ewanbarî yan têgihîştinê napejirîne... Hemû pîvanên nirxên mirovayê li vir bêhêz û bê ç’are mane. Her tiştek li ber çavan e: hêzeke hov a nemirovî û cîhana bêwijdan û bêexlaq, ya ku ji van hemûyan sûdê werdigire, li holê ne...

Û evê hêzê net’ewek krye hedef, wê înk’ar dike, hemû mafên wê qedexe û binp’ê dike, li hember wê siyaseta t’evkujîyê dimeşîne, û dema ew dest ber xwe hiltîne, ji bo xwe bip’arêze, wê gunehk’ar dibînin.

Mirov çawa dikare têbigihîje, pey ewqas t’evlihevî, pêkanîna siyaseta înkar û t’unekirinê r’a serekwezîrê K’T ’ Erdoxan wek ewropîyan werdigire, benstûya ewropî davê stûyê xwe û diçe -r’astî r’ayedarên ewropî û amêrîkî tê, plaanên xwe yên êrîşên ser gelê k’urd erê dike, destûra wan digire û vediger’e welatê xwe. Û dest bi pêla êşkenceyan a nû dibe li hember r’êberê gelê k’urd bir’êz Abdullah Ocalan, tendurustî û jîyana wî dik’eve xeterê, biryara girtina Partîya Civaka Dêmokratîk (PCD/DTP) tê dayîn.

Û piştî van bûyeran hinek r’ayedarên DYA û YE dibêjin, ku ew „k’arê T’irkîyayê“ yê hindurîn e.

Belê, hema wisa!

Balkêş e, çima di pirsa Yûgoslavîyê da wisa nedigotin? Eger wê demê pirsgirêkên dewleta fêdêral ne k’arê Yûgoslavîyayê yê hundurîn bûn (ew jî wê demê, dema ku di K’omara Fêdêral a Yûgoslavîyayê da hemû net’ew syûbêktên dewleta fêdêral bûn, ango, sazîyên xwe yên dewletê hebûn), t’evkujîya gelê kurd, çawa dikare k’arê hindur’în yê KT be? Û ji bo wê jî R’êxistina Net’ewên Yekbûyî (R’NY), eger ew bi r’astî r’êxistina hemû net’ewan e, divê hemû hêz û derfet’ên xwe bik’ar bîne, ji bo ku gelê k’urd ji êrîşên r’êjîma K’T’ biparêze û t’evkujîya wî r’awestîne. Eger na, wê demê hebûna R’NY ji bo çi ye? Eger ewê bibe hêmanekê ji bo ku dewletên gewre di bin sîwana wê da cîhanê jinûva di nav xwe da p’arvebikin, wê demê r’asttir dibû, ku ew wek R’êxistina Dewletên Gewre û Zorbe bihata navkirin. Û hewce jî nedikir, ku di Tûzika wê da hatye nivîsar:

R’êxistina Net’ewên Yekbûyî van armancan dişopîne:

1. Aştî û ewlek’arîya navnetewî bip’arêze…

2. Li ser bingeha rêzgirtina ji prênsîpa wekhevîyê û mafên gelan ê biryar’kirina çarenûsa xwe (xwebir’yarkirinê) p’êwendîyên dostane di navbera netewan da pêş bixe … (TÛZIK a RNY, Serê I: Armanc û prênsîp, Gotar a 1)

Balk’êş e, eger ev armanc û prênsîpên wê r’êxistina navnet’ewî ne, tiştên ku di K’T’ da pêk tên, anegorî k’îjan prênsîpên wê ne, û ew çawa wan temûl dike?

Û ji bilî vê, ma ne di bin sîwana vê rêxistinê da di demên cuda-cada da li ser pirsa mafên mirov û yên net’ewan ewqas qanûn û bir’yar hatine girtin: Dêklaratsîona hemt’omrî (giştî) a mafên mirov a R’NY (10. 12. 1948), Pakta (peyman) navnet’ewî ya di derbarê mafên welatîyê û sîyasî da (16. 12. 1966) û Pakta navnet’ewî ya di derbarê mafên êkonomî (aborî), sot’sîalî û çandî da(16. 12. 1966) li holê ne!

Û anegorî wan belgeyan mafê net’ewê yê bir’yarkirina çarenûsa xwe (xwebiryar’kirinê) yek ji prênsîpên mafê navnet’ewî ye, yê ku ji hêla hemûyan va hatye naskirin. Ew di pêvejoya hilweşandina sîstêma kolonîal da hatye naskirin û di wê Dêklaratsîonê da hatiye p’ejirandin, ku serxwebûnê bidin welat û gelên kolonîal (r’êzolyûtsîona №1514 XV ya Assamblêya Sereke ya R’NY, 14.12.1960). Ew paşê ji hêla peymanên navnet’ewî û dêklaratsîonên R’NY va jî hatye pejirandin.

Balkêş e, ev r’êxistinên navnet’ewî li k’u dinihêrin, ma gelo K’urdistan û gelê k’urd nak’evin ber statûsa kolonîalî?

Di pakta (peyman) navnet’ewî ya di derbarê mafên êkonomî, sosîalî û çandî û Peymana navnetewî ya di derbarê mafên welatîyê û siyasî da (19. 12. 1966) hatye nivîsandin: „Mafê hemû gelan heye, ji bo ku çarenûsa xwe bi xwe biryarbikin (mafê xwebiryarkirinê). Anegorî wî mafî ew di biryarkirina statûsa xwe ya sîyasî û misogerkirina pêşk’etina xwe ya aborî, sotsîalî û çandî da azad in... Hemû dewlet, ên ku beşdarî vê peymanê dibin... divê anegorî ferzên Tûzika R’NY bi erênî li pêkanîna mafê xwebiryarkirinê binihêr’in û r’êzê ji wî mafî r’a bigirin.“

Lê di Dêklaratsîona di derbarê prênsîpên mafê navnet’ewî da (24. 10. 1970) tê gotin: „Anegorî prênsîpa wekhevîyê û xwebir’yarkirina gelan, ya ku ji hêla Tûzika R’NY va hatye misogerkirin, hemû gel mafê xwe hene bir’yara statûsa xwe ya siyasî bidin û pêşk’etina xw eya aborî, sotsîalî û çandî pêk bînin, û her dewletek, anegorî ferzên Tûzika R’NY, divê ji wî mafî r’a rêz bigire“

Di heman Dêklaratsîonê da her weha hatye nivîsandin, ku r’êyên pêkanîna mafê xwebir’yarkirinê dikare „sazkirina dewleteke serbixwe û azad be, yan ew dikare bigihîje dewleteke din a serbixwe, an bi wê r’a bibe yek, an statûseke şêwazekî din bi cî bîne.“

Û, eger ewqas rêxistinên navnet’ewî bi ewqas qanûn û bir’yarên xwe va di pirsa k’urdî da bêhêz û bêç’are dimînin, wê demê ji bo gelê k’urd t’u r’êyeke din namîne, xêncî ku bi neç’arî bi hêza xwe ya ç’ekdarî xwe ji tunekirinê bip’arêze.

Wê demê xwînê pir’ bir’ije. Û ji bo wê k’îyê gunehk’ar be?

Helbet ne t’enê r’êvbirîya K’T’ û xwedîyên wan ên wîalî okînosê, lê wisa jî Rêxistina Net’ewên Yekbûyî û r’êxistinên navnet’ewî yên din p’ara xwe ya mezin di wî gunehî da wê hebin!
* *
Weha, serdema qaşo çareserkirina pirsgirêka k’urdî bi şêwazê AKP-ê bi fîasko bi encam bû. R’ûyê r’êjîma t’irk a rastîn careke din derk’et holê. Vê r’êjîmê jî da xuyan, ku di pirsa k’urdî da ew ji r’êjîmên berî xwe cuda nabe. Ku heya destûra K’omarê ya bingehîn vî welatî t’enê yê t’irkan bibîne û t’u mafî ji bo gelê k’urd nas neke, partîyên sîyasî yên vî welatî wê nanê xwe li ser dijberîya gelê k’urd qazenc bikin û di vê dewletê da t’u aştî û aramî nikarin hebin...

Em k’urd jî divê xwe bi tiştên demî t’êr nekin, divê hemû hêz û derfetên me ji bo guhartina vê r’ewşê bên bikaranîn. Li vir, di çareserîya pirsgirêka k’urdî da k’urdên ku di nav partîyên T’irkîyayê yên din da cîyê xwe digirin, dikarin r’ola xwe ya erênî bilîzin, ji ber ku derba ku r’êjîm digihîne net’ewa k’urd, ew digihîje bingeh û dihatûya wan jî. Ji bilî vê, divê bê zanîn, ku heya, eger ew ne k’urd bûna jî, deynekî wan ê mirovî heye, têgînên hûmanîzmê (mirovhezî) û mafê mirov di vê cîhanê da hê bêqîmet nebûne...

Di vê rewşê da r’izgarîya gelê k’urd t’enê dikare bi yekîtîya wî bê destanîn: t’u parçeyekî gelê k’urd û p’arçeyekî K’urdistanê nikarin bêyî yên din r’izgar bibin. Ev ak’sîoma ye, ya ku hewcê wê bi piştrastkirinê nîne...

Û ji bilî wê kîjan kurd dibe, bila bibe û ew bi çi helwestê jî radibe bila rabe, divê em tiştekî bizanibin:

Bir’êz Abdullah Ocalan ji bo mafê me û dihat’ûya zar’okên me yên îro di girtîgehê da ye!

Bi dehezaran girtîyên sîyasî jî ji bo wê di hebs û zîndanan da ne!

Partîya Civaka Dêmokratîk ji bo wê bûye hedefa êrîşan û hatye qedexekirin!

Gelê me, ji zarokên hevtsalî heya kal û pîrên hevtê salî, ji bo wê li ser p’êyan e!

Ewqas p’akr’ewanên me ji bo wê çê bûne.

Em hemû li van nirxên xwe yên net’ewî xwedî derk’evin!

17.12.2009

Helwesta Serokê PEN a Navneteweyî a di Derbarê Qedexekirina DTP'ê de

Bi nameyekê Serokê PEN a navneteweyî helwesta xwe a di derbarê DP'ê de diyar kiriye û wiha gotiye; "Ez bawer dikim ku em hemû di derbarê qedexekirina DTP'ê de dilbiêş in û ev tişteke hêsanî nîn e. Gava ku rewş digehêje vê astê bêhêvîtî zêde dibe. Li hemberî vê rewşa ku xwediyên berpirsiyariyê peyde kirine mirov dikare bi carekê dest ji her tiştî berde.

Dîlana ku leşker û dozgeran bihev re girtine diyardike ku xetere ye.

Li milê din ez nikarim nebêjim ku ez bi helwesta parlementerên DTP jî dilbiêş im. Bi ya min be nabe ew xwe bi paş ve bikişînin"

Eugene Schoulgin
Serokê PEN a Navneteweyî

9.12.2009

Mîsyon


Di van rojan de li Tirkiyeyê û li welatê me pir bûyerên xetere diqewumin. Di aliyekê de AKP siyaseta tinekirina hêza gelê kurd berdewam dike, di aliyê din de jî hêzên dewleta tirk, leşker û polîs di nava hawldanên pêşxistina kiryarên qirêj de ne. Ev her du hêz, yanê AKP û dewlet hevdu temam dikin. Lê belê aktorên vê pêvajoya xetere tenê AKP û dewlet jî nîn in, bi taybetî partiyên weke CHP û MHP jî parçeyekê girîng ên heman pêvajoyê ne. Nijadparêziya tirk ji hemû demê zêdetir tê lipêşxistin û di hedefa wê de tevahiya gelê kurd heye.

Ji doho vir ve dadgeha bilind a tirk doza qedexekirina DTP’ê girtiye dest. Tê zanîn ku ev doz ji dawiya sala 2007’an vir ve hatiye vekirin, lê belê ji ber sedemên diyar heman doz nehate bidawîkirin. Ne tesadufî ye ku heman doz di van rojan de ketiye rojeva dadgeha bilind. Kes nikare bêje têkiliya dema vê dozê û pêvajoya siyasî bihev re tine. Her wiha dema serdana Tayîp Erdogan a li Amerîkayê û kuştina 7 leşkeran li Tokatê jî bi heman pêvajoyê ve girêdayî ye. Her wiha guhertina hucreya birêz Abdullah Öcalan û xerabkirina şertên wî jî parçeyekê vê pêvajoyê ye.

Belê, ez ji 20 salan vir ve rewşa siyasî a li Tirkiyeyê dişopînim û di nava têkoşîna gelê kurd de me. Heya niha min rewşeke weke a niha nedît. Tenê di aliyê xeterbûyînê de ne, her wiha di aliyê fersendên ku gelê kurd bikaribe bikar bîne de jî ev pêvajo pir girîng e. Heke dewleta tirk û hikûmeta wê îro ketine nava hewldanên wiha qirêj û xetere, ev tê wateya ku têkoşîna gelê kurd gihêştiye astekê bilind. Tê bîra me ku di salên 1994-1997’an de jî dewleta tirk ketibû nava rewşeke bi heman şêweyî. Di wan salan de jî têkoşîna gelê kurd gihêştibû astekê, li gorî wê demê, bilind. Lê belê wê demê jî dewleta tirk negihêşt armancên xwe, her wiha hêza rizgariya gelê kurd jî ji heman pêvajoyê encamên ku dihatin xwestin bidest nexist.

Di her demê de rola herî girîng dikeve ser milên aktorên siyasî. Ji bo Komara Tirkiyeyê rola mezin dikeve ser milên AKP’ê, ji bo gelê kurd jî DTP xwediyê Mîsyonekê girîng e. Em dibînin ku AKP samimî nêzîkê pêvajoyê û her wiha berjewendiyên gelên Tirkiyeyê nabe. Ew di nava hejmarên bidestxistina encamên hilbijartinên 2011 û 2012’an de ye. Wisa diyar e ku ew dixweze derfetên dewletê jî bike xizmeta armancên xwe. CHP û MHP jî di nava heman hejmaran de ne, ew jî dixwezin pêşî li AKP bigirin. Lê belê di rêbazên van her sê partiyan de jî qirêjayî û bêbextî dide çokê. Ê ku zêdetir di nava xeteriyê de ye û liser wî leystok têne çêkirin jî gelê me ye.

Di pêvajoyeke wiha de Mîsyona hêzan û berpirsyartiya wan pir pir girîng e. Dibe ku di vê hefteyê de biryara dadgeha bilind a tirk liser qedexekirina DTP’ê were dayîn, lê belê ti car Mîsyona hêza siyasî a Kurdan li Tirkiyeyê nayê tinekirin. Doho HEP, ÖZDEP, HADEP û DEHAP bûn îro jî DTP ye, dibe ku sibê jî Partiyeke din be, ya herî girîng ew e ku ev hêz Mîsyona xwe baş bizanibe û lê xwedî derkeve.

Min pir caran di nivîsên xwe de DTP rexne kiriye û balê kişandiye ser rola wê. Ez van rexneyan ji bo xirabiya DTP’ê nakim, armanca min ew e ku ev hêza ku bi keda me hemûyan çêbûye li gorî Mîsyona xwe tevbigere û berpirsyartiya xwe bîne cih. Îro DTP ye, dibe ku sibê ew bibe partiyekê din, lê belê Mîsyon ti car nayê guhertin, bila kes xwe di pişt hin perdayan de veneşêre.

Çima ez van gotinan, bi taybetî niha dibêjim ? Ji ber ku ez di nêzîkatiya hin rayedarên DTP’ê de xemsarî û heta bêberpirsyartî dibînim. Dema ku ez li daxûyaniyên hin rayedarên DTP’ê dinêrim, ez dibêm qey ew li Enqereyê nîn in, li serê çiyayê Cûdî ne. Ez dizanim çûyîna ser çiyayê Cûdî wisa hêsan nîn e û ew pîroz e jî, lê belê mesele ew e ku herkes Mîsyona xwe bizanibe û berpirsyartiyên xwe bîne cih. Çûyîna ser çiyayê Cûdî jî karê herkesî nîn e, dê ev jî baş were zanîn.

Ahmet DERE / 09.12.2009

7.12.2009

AKP û Dewlet Hevpar in


Piştî hatina komên aştiyê her ku diçe rojeva lidora pirsgirêka kurd û armanca dewleta tirk « zelal » dibe. Bi awayeke giştî ez dikarim bêjim ku Tirkiye di mijara çareserkirina pirsgirêka kurd de hê bibiryar nin e. Weke parçeyeke dewletê AKP û hikûmeta wî jî di heman mijarê de xwediyê nêzîkatiyeke zelal nîn e.

Di derbarê pêvajoya xwedêgiravî « Demokratîk Açilim »ê de ez ji mêj ve dibêjim ku li pişt wê leystokên mezin yên AKP’ê hene. Çawa ku tê zanîn ew ne projeya çareseriya pirsgirêka kurd an jî a pirsgirêkên din ên Tirkiyeyê ye. Her wiha ew tenê ji aliyê dewleta tirk ve jî nehatiye lipêşxistin, di pişt wê de hêzên navneteweyî hene. (Min di nivîsa xwe a borî de balê kişandibû ser heman mijarê)

Ji mehekê vir ve, bi taybetî ji 19’ê Cotmehê vir ve, bi hatina komên aştiyê rûyê rast yê dewleta tirk û her wiha yê AKP’ê baştir derketiye holê. Beriya 19’ê Cotmehê li Tirkiyeyê atmosfereke binvala çêbûbû û piraniya raya giştî bawer dikir ku wê bûyerên baş biqewimin. Hin derdor ketibûn nava xeyalên ultra (pir mezin û bêbingeh) û xwe ji bo paşerojekê pembe amade dikirin. Hê jî heman xeyal di nava hin derdoran de heye û bandora wê jî kêm nîn e.

Ji destpêka meha Mijdarê vir ve derketiye holê ku dewleta tirk û AKP weke dihatin naskirin nîn in. Hemû daxwazên dewletê û ên AKP li ser esasê binpêkirina Hêza Rizgariya Gelê Kurd hatine çêkirin. Çendî giraniya xetên sor ên dewleta tirk ji holê rabibin jî, di mijara çareseriyeke demokratîk de hê jî nakokiyên ciddî hene. Ev rastî bi me baş dide xûyan ku hê jî hebûna gelê kurd û nasnameya wî ji aliyê zihniyeta dewletê ve nayê tehemûlkirin.

Bila kes xwe nexapîne, di nêzîkatiya fermî a dewleta tirk de hê li pêşiya guhertin û veguhertinê dîwarekî pir bilind heye. Ji bo ku ev dîwar hilweşe hê pêwîstî bi têkoşînekê demdirêj heye. Dibe ku hin kes, an jî derdor vê rastiyê qebûl nakin û nexwezin xwe ji nava xeyalên pembe derxin, lê belê divê were zanîn ku ti xeyal nikarin rastiyan biguherînin.
* * *
Navenda AKP’ê û hemû saziyên wê ketina nava hewldanan da ku bi raya giştî bidin fêmkirin CHP û MHP lipêşiya pêvajoya demokratîk astengiyan çêdikin ji ber vê ew nikare Tirkiyeyê berbi rewşeke aramî ve bibe. CHP û MHP bûne dîwarê parastina AKP. Li gorî min ev nêzîkatiya AKP’ê xeteriyekê mezin di nava xwe de diparêze. Di van rojan de rayedarên KCK’ê jî balê dikêşînin ser vê nêzîkatiya bixeter a AKP.

Li gorî ku ez dibînim Erdogan û Partiya wî projeya « Demokratîk Açilim »ê xistine pîlana duyemîn. Hemû armanca vê partiyê ev e ; qezenckirina hilbijartinên serokkomartiyê ku wê di sala 2011’an de pêkwerin û pişt re jî serkeftina hilbijartinên giştî ku wê di sala 2012’an de pêkwerin. Dibe ku bi hewldanên tevgera kurd hin gavên aştiyane werin avêtin, lê belê ez bixwe nikarim bêjim ku wê beriya 2012’an ji bo pirsgirêka kurd çareseriyeke maqul were dîtin. Helbet ne kurd û ne jî hêzên demokratîk ker ker di mala xwe de rûnanin, ji demên borî pir cudatir wê tekoşîn lipêşbikeve. Berpirsyartiya me hemûyan jî ew e ku em nehêlin keda ji aliyê mîlyonan ve hatiye meşandin bê encam bimîne.

Ahmet DERE / 28.1102009

2.12.2009

Gel Divê Ji Çi Bawer Bike û Baweriya Xwe Bi K'ê Bîne?


Van demên dawîyê r’ayedarên K’omara T’irkîyayê (K’T’) li pey hev daxuyanîyê balk’êş didin. Heya serekwezîrê K’T’ R. Erdoxan di parlamênta welatê xwe da bi heyeta PCD (DTP) r’a hevdîtin pêk anî. Hate gotin, ku li ser çaresrerîya pirsgirêka k’urd axivîne, gotine, ku divê xwînr’ijandinê r’awestînin, divê êdî dayîk negirîn, ku hêvî û bawerîya wan heye… Tiştne baş in, eger di praktîkê da pêk bên. Mirov dixwaze bawer bike, lê bawerî bi wan naê. Gotineke gel heye, dibêjin: „Maragestîyan ji k’êşa weris ditirsin!“ Lê dîsa jî mirov dikare tiştekî bibêje, armanca wan çi dibe, bila bibe, ev bûyerên dawîyê, daxuyanîyên r’ayedarên t’irk her tiştekî ji k’urdan û cîhanê r’a dibêjin- ew êdî nikarin pirsgirêka k’urdî veşêrin. Û demek a kurt jî wê derbaz bibe, ewê bigihîjin wê bawerîyê, ku bi gotênên gulover û guhartinên kosmêtîk wê êdî nikaribin k’urdan bixapînin…

… Belê, îro di Welêt da r’ewşek a wisa derk’etye holê, ku hinek bawer nakin, hinek jî ji bûyeran bawer dikin, lê bawerîya wan bi dewletê naê. Eger deh sal berê hinekan bigota, ku wê tiştekî wisa bibe, wê t’u kesî bawer nekira. Lê bûyer li ber ç’avan in. Heya, dibe ku di bin heyecana bûyerên vê demê da, hinek serxweş jî bûne, û r’ewşa 15-20 sal berê ji bîra wan jî çûye. Çi bikî, t’aybetmendîya mirovan wisa ye: qencî û xirabîyan zû ji bîr dikin…

Hem di nav me- k’urdan da, hem jî dervayî me hinek dipirsin:

-K’urd divê ji van daxuyanîyan bawer bikin, an-na?

Ez dibêjim, pirsdanîneke bi vî şêwazî bi serê xwe ne r’ast e.

Belê, k’urd divê bawer bikin. Lê ew divê ji hêza gelê xwe, t’evgera xwe ya r’izgarîxwaz û r’êberîya net’ewî bawer bikin.

Dibe ku p’ejirandina pirsgirêka k’urdî di çavên hinekan da gaveke mezin bê xuyanê (tuyê bêjî, dema wana hebûna gelê k’urd nedip’ejirand, êdî gel t’unebû û bi îradeya xwe ya net’ewî hebûna xwe li wan ferznedikir!). Baş tê zanîn, ku heya bigihîje vê astê, gelê k’urd têk’oşîneke nebînayî daye, ji bo doza net’ewî bi dehhezaran p’akrewanên me çê bûne, di girtîgehên K’T’ r’a bi dehhezaran girtîyên siyasî derbaz bûne, bi hezaran gund û şênîyên welatê me hatine û tên şewitandin û wêrankirin, r’êberê gelê kurd hê jî dîl e di destê dewleta dagirker da.

Gelê me baş dizane, ku îro çi gav jî ji hêla dewleta t’irk va tên avîyin, hemû jî di bin bandora t’evgera net’ewî ya gelê k’urd da pêk tê. Ya girîng ew e, ku t’u kes wan tiştan wek mînaka dilp’akîya wan, an jî wek qencîyekê nebîne. Gelê k’urd hebûna xwe, mafdarîya xwe bi lehengîya xwe, bi têkoşîna dot û lawên xwe yên hêja, bi serhildan û berxwedana zar’okên hevtsalî heya kal û pîrên hevtêsalî daye p’ejirandin.

Her çi jî hebe, di nav gelê me da t’u kes bi vekirina têlêvîzîonek a bi zimanê k’urdî, bi veger’andina navên wargehan ên kevn, bi p’ejirandina pirsgirêka k’urdî wê neê xapandin. Di K’omarê da gelê k’urd jî bi xwezayî divê xwedî wan hemû mafan be, yên ku p’ara gelê t’irk derk’etine, lewra ku ew yek ji netewên bingehîn e, yên ku ew k’omar damezirandine..

An- na, ji hêlekê va çîyayên K’urdistanê bi şênî û wargehan va didin ber bombeyan, r’êberê gelê k’urd bir’êz Abdullah Ocalan di girtîgehê da dihêlin, hê jî di Destûra bingehî da t’u mafekî gelê k’urd nîne, heya ew wek net’ew jî naê p’ejirandin, ji hêla din va r’ayedarên K’T’ ên here bilind van daxuyanîyan didin! Ji kîjanê bawer bikî? Ji wê, ku hê jî pirsa efûyê tînin r’ojevê, an çareserîya pirsgirêkê dispêrin wezîrê k’arê hindur’, ango, dixwazin pirsgirêkê bi rêbazên polîsî çareser bikin? (Dema r’ayedarên K’omarê di derbarê efûyê da diaxivin, divê di derbarê efûyekê ji bû dewleta t’irk biaxivin, ya ku ji bo sucê li hemberî gelan kirî divê lêborîna xwe ji nûnerên wan bixwazin. Û wê demê gelê k’urd jî dikare binihêre, k’a ewê wan efû bike, yan- na.)

A, li vir xwe bi xwe dertê holê, k’a gelê k’urd k’engê dikare ji dewletê bawer bike:

-eger bi Destûra bingehîn bê misogerkirin, ku K’omar ji du gelên sereke - t’irk û k’urdan pêk tê, ku zimanê k’urdî zimanê K’omarê yê fermî yê duyem e, ku mafên gelên t’irk û k’urd, her weha ereb, hûnan, asorî û yên din weke hev in;

-eger r’êberê gelê k’urd bir’êz Abdullah Ocalan serbest bê berdan, hemû mafên wî lê bên veger’andin û ji bo çareserîya pirsgirêka k’urd ew muhatab bê girtin;

- eger opêratsîonên leşkerî li K’urdistanê bên r’awestandin, gund û şênîyên wêrankirî û şewitandî jinûva bên avakirin, p’enaber li warên xwe bên vegerandin;

Û eger ev hemû pêk bên, wê êdî pêwîstî bi şer’ê çekdarî nemîne, hemû dot û lawên gelê k’urd, ên ku bi neçarî li dijî zulm û zora r’êjîmê ç’ek hildane û hilk’işyane çîyan, wê veger’in gund û bajarên xwe û beşdarî jiyana aştî bibin (Û ji bo vê jî dewlet divê hemû merc û derfetan biafirîne).

Yan- na!...

Ezîzê Cewo
Nivîskar (Endamê PEN a Kurd)

25.11.2009

Li Parlemena Ewropayê Noqaşên Kevneparêz



Roja 25’ê Mijdarê li Parlemena Ewropayê niqaşên di derbarê stratejiya pêvajoya frehkirina Ewropayê de hatin kirin.

Bi navê hemû komên PE’yê parlementeran mafê sozê girtin û nêzîkatiyên komên xwe anîn ziman. Lê belê di nêzîkatiya giştî de wisa hate xuyan ku heman sazî, bi taybetî di derbarê Tirkiyeyê de hê xwediyê pozisyona xwe a kevneparêze. Elmar Brok, serokê berê ê Komisyona Karê Derve û endamê Koma mezin PPE (Hirîstiyan Demokrat) balê kişand ser krîterên Kopenhagê û wiha got « Divê were zanîn ku krîterên Kopenhagê ji bo hemû welatên berendam xalên girîng in. Heya ku Tirkiye li gorî van krîteran xwe neguherîne û gavan neavêje ew nikare bibe endamê Yekîtiya Ewropayê »

Seroka Komisyona hevbeş a PE-Tirkiyeyê Xanim Hêlen Flautre jî di axiftina xwe de wiha got « Li Tirkiyeyê hin pêşketin çê bûne, lê belê hê jî li vî welatî kêmasî pir in. Bi taybetî divê pirsgirêka kurd, bi awayekê mayîn de were çareserkirin û pirsgirêkên din ên demokrasî û mafên mirovan jî bi heman şêweyî halbibin »

Di heman civînê de parlementerê îngilîz Geoffrey VAN ORDEN, endamê koma muhafazakar, balê kisand ser Kibrisê û got “ Pêwîste were zanîn ku parçeyê Kibris a Bakur alîgirê hevgirtina giravê ye. Lê belê digel vê helwesta wî ew di bin ambargoya navneteweyî de ye, divê ev ambargo were rakirin”

Li gorî nêzîkatiya gistî, wisa hate dîtin ku li pêşiya Tirkiyeyê hê astengiyên mezin hene. PE’yê di nêzîkatiya xwe a 5 sal berê de bi israr e.

25,11,2009

22.11.2009

Pirtûka bi Yewnanî -Gelê ku nehatiye înkarkirin, Kurd-

"Gelê ku nehatiye înkarkirin, Kurd" pirtûka min a duyemîn e ku di meha nîsan a 2009'an de ji aliyê Weşanên Gordios ve li Atînayê hatiye weşandin.

Her kesê pêwendîdar dikare bi rêya vê navnîşanê pirtûkê bixweze.

Adres:
Gordios
Makedonias 17
104 33 Athènes
GRECE
Tel : +302108252279
Fax : +302108210506
E. Mail : gordiosbooks@yahoo.gr

Pirtûk -Yekîtiya Ewropayê û Rastiya Kurd-


Yekîtiya Ewropayê û Rastiya Kurd pirtûka min a yekemîn e, di meha Elûn a 2008'an de ji aliyê Weşanên Mezopotamyayê ve derketiye.

Ji bo sîparîşan hûn dikarin li Weşanên Mezopotamyayê bigerin.

Adres:
Mezopotamien Verlag unt Vertriebs GmbH
Gladbacher Str. 407 B
41460 Neuss / Deutschland
Tel: +49 213 14069093
Fax: +49 213 14029562

N a v e r o k
- Pêşgotin
-- YEKÎTIYA EWROPAYÊ
- Kurtedîroka YE’yê
- Parlemena Ewropayê
- Komisyona Ewropayê
- Konseya Yekîtiya Ewropayê
- Zirweya Yekîtiya Ewropayê
- Mijara Destûra Bingehîn ya YE’yê
- Serlêdana Tirkiyeyê a ji bo Endametiya YE’yê
-- KURD Û YEKÎTIYA EWROPAYÊ
- Ewropa û Naskirina Rastiya Kurd
- Diyaspora Kurd li Ewropayê
- Li Diyasporayê Rola Beşên Civakî û Ciwanên Kurd
-- KONSEYA EWROPAYÊ
- DMME û Kurde
- Kurd Tim Qîriyan; "Em Edaletê Dixwezin"
- Tenduristiya Öcalan û CPT
- Çalakiya Greva Birçîbûnê a Bêdem (11 Nîsan- 19 Gulan 2007)
- DMME û Benda Hilbijartinê a li Tirkiyeyê
-- CUDAHIYA DEWLETÊN ALMAN Û ÎNGILÎZ
-- DI ROJEVÊN YE DE KURD
- Parlemena Ewropayê, Raporên wê û Pirsgirêka Kurd
- Raporên PE'yê ên 2007 û 2008'an
- Raporên Komisyona Ewropayê
-- PÊVAJOYA GUFTUGOYAN
- Di Rastiyê de Tirk û Ewropî ji hev razî nin
- Pêvajoya Serokkomariya Abdullah Gül
- Di Pêvajoya Guftugoyan de Pirsgirêka Qibrisê
-- AMERÎKA-YEKÎTIYA EWROPAYÊ Û KURD
- Konseptên Hevbeş
- Li Ewropayê Guhertinên Siyasî
- Lîsteya Rêxistinên Terorîst û Dîwana Dadê ya YE’yê
-- KARÊ DÎPLOMASIYA KURDAN Û LOBÎ
- Konferansên li Parlemena Ewropayê (a I, II, III û IV)
- Partiyên Legal û Dîplomasî
- Zehmetiyên DTP’ê
-- PÊVAJOYÊN AGİRBESTAN Û YE
-- Gotina Dawiyê
-- Kronolojî

Guherîn, Samîmiyet û Dewleta Tirk

Roja 10’ê Mijdarê, yanê îro, li Enqereyê di Meclîsa Tirkiyeyê de mijara « çareseriya pirsgirêka kurd » tê niqaşkirin. Qasê ku hatiye ragihandin wê heman niqaş du rojan bidomin. Di demên borî de jî di bin baniyên heman Meclîsê de pirsgirêka kurd hatibû niqaşkirin lê belê em dizanin ku ti encameke erênî nehatiye destxistin.

Ev car guftugo di demeke cuda de pêk tên. Konjonktûra niha û a demên borî weke hev nîn in. Di qada navneteweyî de guherînên mezin çêdibin, û ev rewş li ser Tirkiyeyê hin wezîfeyan ferz dike. Lewre dewleta tirk bidil nebe jî ew neçar e ku di derbarê vê pirsgirêka bingehîn de hin gavan bavêje.

Weke tê zanîn ji meha Gulan a îsal vir ve, li Tirkiyeyê niqaşên germ hatine destpêkirin û dimeşin. Lê belê hemû niqaşên ku têne kirin li dora hev dizivirin. Heke AKP û dewleta Tirk di derbarê çareseriya pisrgirêka kurd de samîmî bûna heya niha wê hin encam hatibana girtin.

Vegera grûba gêrîla û ya penaberên Mexmûrê weke encameke van niqaşan nikare were pejirandin. Heman veger weke jesta hêza têkoşîna gelê kurd kete rojevê û pêkhat. Nêzîkatiya dewleta tirk a li grûbên aştiyê hê nediyar e, kes nizane wê ji vir bi şûn de çawa bibe. Dibe ku endamên heman grûban, bi taybetî ên grûba Qendîlê, raberî nêzîkatiyeke neyênî werin. Di demên pêş de em ê bibînin ka wê çi biqewime.

Di Meclîsa Tirkiyeyê de çi niqaş pêşdikevin bila bikevin, ez bixwe hêvî nakim ku Tirkiye bi vîna xwe a azad ji bo pirsgirpeka kurd çareseriyekê maqul bibîne. Çi guhertin çêbibin jî wê di bin zexta hêzên navneteweyî de pêkwerin. AKP û hin derdorên din dibêjin ev proje ya dewletê ye, bêguman ji heman gotinê cudatir jî ew nikarin tiştekê din bêjin.

Li welateke weke Tirkiyeyê bi hêsanî gavên pêşverû nayên avêtin. Zihniyeta ku heman dewlet li ser hatiye avakirin a direwan e. Qirêjayî a 87 salan nikare bi hin gavên sivik were paqijkirin. Ji bo vê divê amadekarî werin çêkirin. Lê belê ne amadekariyên li ser bingehekê rast û saxlem, qasê ku tê wuyan hemû hewldana AKP’ê ew e ku operasyonekê makyajê pêk bîne.

Hêzên navneteweyî jî di derbarê « çareserkirina » pirsgirêka kurd de xwediyê nêzîkatiyekê sivik in. Pîlanên AKP ji aliyê wan ve jî tê pejirandin. Lewre mirov dikare bêje konsepta navneteweyî bi rengekê din dimeşe. Bi taybetî pêlên heman konseptê ên xetere lidijî KCK’ê û Abdullah Ocalan dimeşin. Bila kes xwe nexapîne û nekeve nava xeyalan, ne Emerîkî û ne jî Ewropî naxwezin ku bandora KCK û ya birêz Ocalan li ser gelê kurd belav bibe.

Di van rojan de wê hin bûyer biqewimin. Gavên ku we ji aliyê AKP’ê ve werin avêtin ji sînorên destûra bingehîn a niha derbas nebin. Di çarçoveya heman destûrê de we pakêteke “çareseriyê” were aşkerekirin. Bêguman gele kurd nikare bi heman gavan razî be, xurtkirina têkoşîneke demokratîk û hemdem zêdetir ferz e. Ne dewleta tirk dikare bi zihniyeta kevnar ji pirsgirêkên Tirkiyeyê re bibe bersiv û ne jî hêzên kurdan dikarin bi rêbazên dema borî û mentalîteya kevnar bibin bersiva hêviyên gele kurd.

Hêza ku xwe neguherîne nikare pêşketinan çêbike. Heman xal ji bo dewleta tirk, hemû partiyên wê ên siyasî û herwiha ji bo Kurdan jî rastiyekê ye. Heke ev gava guherînan were avêtin ez bawer im çareseriya pirsgirêka kurd jî dibe realîte.

Ahmet DERE / 10.11.2009

Asta Çareseriya Pirsgirêka Kurd

Di pêvajoya çareseriya pirsgirêka kurd de asteke nû derketiye holê. Digel nêzîkatiyên sar û ne dicih de ên rayedarên Tirk, bi taybetî ji destpêka sala 2009’an vir ve bûyerên dîrokî diqewimin. Ya herî girîng ew e ku di nêzîkatiya raya giştî a Tirk û Kurd de germahiya ji bo aştî û biratiya gelan çêbûye. Her ku diçe ev rewşa erênî pêşdikeve û li ser tevahiya Tirkiyeyê bandorê çêdike.

Gelê Kurd ji salên 1970 vir ve têkoşînekê bêhempa dimeşîne. Heya niha bi dehan hezaran cîwan, kal û zarokên kurd jiyana xwe jidest dane. Pir kêm malbat hene ku zarokên xwe nedabin vê têkoşînê. Bi sedan hezaran Kurdan bi dehan salên emrê xwe dane ji bo pêşxistina vê têkoşînê. Her ku diçe hejmara xebatkarên Têkoşîna Gelê Kurd zêdetir dibe. Her mirovê dilxwaz û welatparêz, li kû dibe bila bie, bi çi rêbazî dibe bila bibe, divê keda xwe tevlî vê têkoşînê bike.

Min di pir nivîsên xwe de jî aniye ziman, Gelê Kurd tim ji bo aştî û biratiya gelan qêriyaye. Bi taybetî ji meha Gulanê vir ve bi armanca heman daxwazê ew di nava pêvajoya çalakiyan de ye. Heya niha bi dehan çalakiyên mezin ên girseyî Kurdan daxwaza xwe aniye ziman. Birêz Abdullah Ocalan jî, di çarçoveya derfetên xwe de tevlî heman pêvajoyê dibe. Bi banga Öcalan doho du Komên Aştiyê ji Maxmûrê û Qendîlê vegeriyan Bakûrê Kurdistanê.

Li Tirkiyeyê û li Kurdistanê raya giştî libenda encamên hatina Komên Aştiyê bû. Dema ku ez van hevokan dinivisînim her du kom jî azad hatine berdan. Bi dehan hezaran Kurdan ven Komên Aştiyê pêşwazî kirin. Ji vir bi şûnde wê helwesta rayedarên dewleta tirk çi dibe bila bibe, çawa dibe bila bibe, ev jesta birêz Öcalan û ya KCK xwediyê wateyeke dîrokî ye. Her kesê ku mêjiyê wî dixebite nikare bêje ev hatina Komên Aştiyê teslîmkarî ye. Divê ev hatina Koman weke şanseke mezin ji bo pêşxistina pêvajoya aştiyê were dîtin û pejirandin.

Ji destpêka sedsala 21. vir ve ne konjonktûra cîhanê û ne jî ya Tirkiyeyê weke a sedsala borî nîn e. Ne tenê li Tirkiyeyê, her wiha di tevahiya cîhanê de rewşeke nû derketiye holê. Dengê aştiyê ku ji sala 2000’î vir ve derdikeve ne weke ên dema borî ye. Çi li Tirkiyeyê û çi jî li Kurdistanê atmosfereke cuda û erênî heye. Digel hin gumanên min, ez bixwe jî vê atmosferê erênî dibînim.

Weke tê zanîn, ji meha Gulanê vir ve, bi awayeke fermî wezîrê tirk ê hindir Beşir Atalay weke berdevkê hikûmetê ê ku pêvajoya « Vekirina Demokratîk » dimeşîne hatiye wezîfedarkirin. Ji 4 mehan vir ve wî bi cur be cur saziyan re hevdîtinan pêkanî. Lêbelê digel pir daxûyanî û hewldanên hikûmeta tirk heya niha me ti rewşeke pir erênî nedîtiye. Ez hêvîdarim ji îro bi şûn de wê ev pêvajo bikeve asteke nû, ya çareseriyeke rast û mayîn de.

Mixabin her tişt li gorî daxwaza me a xweşbîn nameşe. Dîsa li Tirkiyeyê hemû derdor di nava helwesteke erênî de nîn in. Bi taybetî partiyên weke CHP û MHP di kemînê de ne ku vê pêvajoyê sabote bikin. Ev du partî, bi taybetî jî MHP, ketiye nava hewldaneke pir bilez daku pêvajoya aştiyê pêşnekeve.

Li hemberî bûyerên ku diqewimin, divê derdorên aştîxwaz û demokrat hewlbidin ku ev pêvajo berbi astekê hê xweşbîntir ve biçe. Heke ev fersend jî were windakirin, mixabin wê dîsa pêvajoyekê reş û tarî dest pê bike. Ev jî ji bo gelê Kurd û her wiha jî ji bo tevahiya Tirkiyeyê dibe sedemê zêdetir êş û kederan.

Ahmet DERE / 20.10.2009

Ziman Mafeke Xwezayî ye

Zarok di zikê dayîka xwe de guhdarî zimanê dayîka xwe dike. Gotinên ku zarok di destpêkê de fêm dibin ew hevokên ku dayîk ji wan re bilêv dikin in. Lewre bikaranîna zimanê dayîkê, ji bo herkesê û li her deverê mafeke herî xwezayî ye.
Guneh an jî xêr zimanan nasnakin. Axiftina bi ti zimanî nikare bibe sedemê gunehan an jî xêran. Kesê ku bixweze gunehan bike ew dikarin di her zimanî de bikin. Mijar zimanê kurdî, erebî, tirkî, fransizî an jî zimanêkî din nîn e. Ti ziman nabe hacetê esasî yê gunehan, an jî yê xêran. Lê belê di dîroka Kurdan de ev rastî cuda hatiye dîtin. Heya 3 sal berê jî, li welatekî weke Tirkiyeyê, çewa ku anîna ziman a ramanê ne azad bû, her wiha bikaranîna zimanê kurdî û rastiya wî jî suç dahate hesibandin. Heman rastî di dema Saddam Husein de jî li Îraqê dahate dîtin. Îro li Îranê û li Sûriyeyê jî zimanê kurdî di bin zextê de ye, xebatên ji bo pêşxistina wî têne astengkirin.

Di vî pêvajoyê de xebatên ji bo pêşxistina zimanê dayîkê pêwîstiyeke mezin e. Ji bo bersivdayîna vê pêwîstiyê divê hewldanên ferdî ên bi cewher hebin. Di destpêkirin û meşandina hewldanên ji bo pêşxistina zimanê kurdî de rola sereke yekser dikeve ser milên derdorên Rewşenbîr, Cîwan û Xwendekaran. Bêguman ji bo pêşxistinekî baş a ziman, pêwîstî bi keda hemû qadên gel heye. Lê belê berpirsyartiya ku dikeve ser milên Rewşenbîr, Cîwan û Xwendekaran zêdetir li pêş e. Lewre divê ev derdor bikaribin rola xwe baştir bileyzin.

Li kûderê Kurdistanê, an jî li kûderê cîhanê dibe bila bibe, bi taybetî divê Cîwan û Xwendekarên kurd di vî warî de xwe zêdetir di bin bar de bibînin. Heya roja îro hin hewldan, ji aliyê heman derdoran ve çêbûnin û helwestekî erênî jî derketiye holê, lê ev ne bes e. Di roja îroyîn de Cîwan û Rewşenbîrên kurd zêdetir xwedî îmkan û derfetan in. Berê her tiştî, di hemû cîhanê de şiyarbûnekî li hemberî mafê mirovan heye û ji bo daxwazên aramî, demokratîk û xwezayî heye. Heke Cîwan û Rewşenbîrên Kurd derfetên heyî û rewşa objektîf baş binirxînin wê bikaribin pir encaman bidest bixin. Divê baş were zanîn ku her çalekiyekî û raberkirina her helwestê dibe qewetekî moral û tesîrê li ser hemû Kurdan dike.

Di aliyê din de, pêşxistina zimanê kurdî, bi çi zaravî dibe bila bibe, tenê di warê ziman de bi sînor namîn e. Ew di heman demê de xwedî wateyekî siyasî, çandî û moral e jî. Lewma, pêwîste ku her kurd zimanê xwe ê dayîkê, Kurmancî, Soranî, Zazakî û Goranî, weke mafekî xwezayî, hîm bibe, bide fêrkirin û biaxife. Li dijî raberkirina nêzîkatiyên piçûkxistina zimanê kurdî, bi taybetî a ji alî rayedarên dewletên dagirker ve tê meşandin, divê ku her kurd bi hewldanekî taybetî li zimanê xwe xwedî derkeve. Lewre divê di her qadên jiyanê de kurdî were bikaranîn.

Roja îro rexneya herî giran ya ku dibê “ Kurd bi zimanê xwe naaxifin” e. Ev rexneyên di derbarê nebikaranîna zimanê kurdî de di cihên xwe de ne. Pêwîste em wate bidin helwesta van derdorên ku tim rexneyên xwe li dijî axiftina bi zimanê tirkî, erebî û farsî dikin. Ez rexneyên van derdoran di cih de dibînim.

Ez lidijî bikaranîna ti zimanan nînim. Heke ji bo me Kurdan pêşxistina ziman pir pir pêwîst nebûya ez wisa nêzîk nedibûm. Bikaranîna zimanê kurdî dikare bandorê li ser hemû jiyana Kurdan çêbike. Lewre ez dixwezim hemû kurd ji derveyê zimanê xwe ti zimanekî din di jiyana rojane de bikar neynin. Ev nayê wateya ku dê em qet erebî, farsî û tirkî bikar neynin. Divê em zimanên biyanî jî bizanibin. Lê belê dema ku di jiyana rojane de, bi taybetî di nava xwe de, di jiyana malbatê de, zimanekî biyanî bigirin pêş ev dibe xeteriyeke mezin. Pêwiste ti Kurd xwe neke vê rewşê.

Ji destpêka sedsala 21. ve em weke gelê kurd di pêvajoyekî pir bi aloz û bi wate de derbas dibin. Ji bo ku em di vê pêvajoyê de bikaribin baştir li ser lingên xwe bisekinin, divê em bi rêbazên cûr bi cûr bitekoşin. Rêbazeke herî bibandor jî bikaranîna ziman e. Hemû xebatên ji bo pêşxistina zimanê kurdî dikare di çarçoveya têkoşînê de were dîtin. Lewma, ez divêjim her Kurdê ku dikare di jiyana xwe a rojane de xwe bi kurdî bîne ziman, divê ku ew bi kurdî jî biaxife. Yên ku nikarin, divê hewl bidin daku fêr bibin.

Di pir nivîsên xwe de ez hêviyên xwe ên ji bo pêşketina zimanê kurdî bilêvdikim. Di vî warîde pêşketin jî hene, lê belê ev ne bes in. Ez ê tim vî baweriya xwe diparêzim û, berê her tiştî ji Rewşenbîr, jî Cîwan û ji Xwendevanên Kurd hê zêdetir hewldanên tekoşînê hêvî dikim.

Heya niha, çi li her çar parçeyên Kurdistane û çi jî li Ewropayê, pir civîn û Konferansên ku di derbarê zimanê Kurdî de çê bûne hene. Ez dizanim ku armanca van hemû xebatan pêşxistina kurdî ye. Li Başûrê Kurdistanê dibistan û zanîngehên ku bi Kurdî perwerde didin her ku diçe dewlemend dibin. Ez derfetên li Başûrê Kurdistanê weke fersendekê mezin, a ji bo pêşxistina kurdî dibînim û dipejirînim. Îro di cîhanê de jî bisedan zimanzanên kurd hene û xebatên xwe ên hêja dimeşînin. Lewre ez bihêvîyên mezin li paşeroja zimanê dayîka xwe dinêrim.

Ahmet DERE / 17.10.2009

Gelo…

Tirkiye welatekê wisa ye ku di meriyetê de gav neyên avêtin mirov nikare bawer be. Lewre di derbarê pêvajoya çareseriya pirsgirêka kurd de roj bi roj gumanên min zêde dibin. Ez vê yekê hêvî nakim lê mixabin rewşa objektîf ev e.

Di destpêka niqaşan de, bi devê rayedarên payebilind yên AKP’ê, hate gotin ku ev pêvajoya çareserkirina pirsgirêka kurd e. Hemû Kurdan û raya giştî ya Tirkiyeyê jî wisa fêmkirin. Lêbelê niha di zimanê AKP’ê de guhertin çêbûye. Navê hewldanan kirina « Pêvajoya Demokratîk », dibe ku di rojên pêş de bêjin « Pêvajoya parastina Tirkiyeyê ». Ev nêzîkatî tenê bi serê xwe xaleke qels e. Heke heman nêzîkatî bidome wê bibe sedemê bêbaweriyeke mezin.

Ya din, her ku diçe helwesta rayedarên AKP’ê û her wiha ya Serokkomar dikeve bin bandorê helwesta MHP’ê. Gotinên ku di derbarê Abdullah Ocalan de têne ziman ez wisa dinirxînim. Heke ev helwest wiha berdewam bike ez ditirsim ku pêşeroja vê pêvajoyê bibe weke a 12’ê Tebax a 2005’an. Tê zanîn ku wê demê jî serokê AKP’ê, li Amedê, hin gotinên « baş » anîbû ziman. Lê me hemûyan dît ku berdewamiya wan gotinan nekete meriyetê. Lewre ez dibêm pêwîst e derdorên alîgirên aştiyê û demokrasiyê baştir şiyar bin û vê qelsiya di nêzîkatiya AKP’ê de rexne bikin.

Divê were zanîn ku ev pêvajo bi gotinên Abdullah Gul dest pê nebû. Ji dawiya sala 2008’an vir ve Serokê Gelê Kurd Abdullah Ocalan di derbarê Nexşerê de nêrînên xwe tîne ziman. Beriya ku AKP dest bi hewldanan bike, parêzerên Abdullah Ocalan bi cur be cur derdoran re hevdîtin pêkanîn. Ez dibêm di bingeha gotinên Abdullah Gul de jî rola Ocalan heye. Ji ber vê yekê divê nêrînên Ocalan werin guhdarkirin û ew muxatab were girtin. Lêbelê em dibînin ku hevdîtinên parêzeran tên astengkirin û li pêşiya ragihandina Nexşerê ya Ocalan kelem çêdibin. Ev yek jî weke xeteriyekê ye û nayê qebûlkirin.

Wezîrê Karê Hindir Beşir Atalay bi cur be cur derdoran re hevdîtinan pêktîne. Lêbelê heya niha tenê du caran bi DTP’ê re axifîne, wekî din bi tu rêxistineke Kurdan re danûsitandin çênebûye. Dibe ku di rojên pêş de Beşir Atalay biçe Amedê, lêbelê heya niha hê nêrînên Kurdan zêde nehatine guhdarkirin.

Ji derveyê cur be cur derdorên kurd, heke AKP nêrînên Abdullah Ocalan û yên KCK’ê negire berçavan ez nikarim ji serkeftina vê pêvajoyê re bêjim “Amîn”. Çi dibe bila bibe, bi çi curê dibe bila bibe, divê nêrînên Ocalan û nêzîkatiya KCK’ê ji ber çavan neyên windakirin. Dê were zanîn ku gelê kurd jî xwediyê xetên sor e.

Roja 22’yê Tebaxê me bihîst ku zîndana Amedê tê valakirin û li heman deverê dibistan çêdibin. Beriya her tiştî valakirina wê zîndanê pêşketinekê ye. Lêbelê li heman deverê çêkirina dibistanan nayê qebûlkirin. Hin derdor dibêjin bila li wê derê Mûze ya Mafên Mirovan çêbibe. Ez tevlî wan nêrînan jî nabim. Ez dibêm pêwîst e ew zîndan neyê xerabkirin, bila ji raya giştî re vekirî be û wehşeta ku li wê hatiye meşandin tim were şermezarkirin. Çawa ku Hesen Cemal jî digot, ez jî dibêm bila dewlet ji wan kesên ku di heman zîndanê de mane lêborînê bixweze. Nêzîkatiyeke wiha dikare ji vê pêvajoyê re bibe pêngav.

Ahmet DERE / 22.08.2009

Niqaşên Çareseriyê û Nexşerê

Niqaşên di derbarê çareseriya pirsgirêka kurd de berdewam dikin.

Ji meha Gulanê vir ve, çi ji aliyê Kurdan ve û çi jî ji aliyê cur be cur derdorên li Tirkiyeyê ve, ev mijar bi dorfirehî tê niqaşkirin. Lêbelê hê ji encama van niqaşan ti zelaliyekê çênebûye. Wisa dixûyê ku hê demeke din jî wê ev nediyarî bidome.

Li Tirkiyeyê her kesê ku hinekê mêjiyê wî dixebite baş dizane ku rola şexsiyeta Abdullah Öcalan di pêvajoya çareseriya pirsgirêka kurd de pir mezin e. Pirsgirêka kurd bi pêşengiya PKK û ya Abdullah Öcalan nehatiye afirandin, lêbelê rola PKK’ê û ya Öcalan ji bo çareseriya wê ferz e. Heman rastî ji aliyê hin derdorên çapemeniya Tirkiyeyê ve jî tê bilêvkirin. Lê mixabin, di van rojên dawî de, her ku diçe di zimanê rayedarên hikûmeta AKP’ê de guhertinên neyênî çêdibin. Çi di derbarê Hêza Rizgariya Demokratîk de û çi jî di derbarê Abdullah Öcalan de gotinên sivik tên bikaranîn. Ez vê rewşê baş nabînim.

Çavê raya giştî li hevdîtina parêzerên Abdullah Öcalan bû. Divê roja 19’ê Tebaxê hevdîtin pêkhatibûya. Lêbelê wisa diyar e ku hin destên kûr di nava mijarê de ne û dixwezin tevlihev bikin. Nexşerê, a ku wê ji aliyê Öcalan ve were aşkerekirin dikare bikeve xizmeta pêvajoya çareseriya demokratîk. Dê kes jibîr neke ku ev pêvajo ji aliyê Öcalan ve hate destpêkirin.

Digel hin işaretên neyênî, pêvajoya niqaşan ku li tevahiya Tirkiyeyê didome bi tena serê xwe gaveke baş e. Êdî Tirkiye nikare weke demên borî li ser bingeha înkar û tinekirinê siyasetê bimeşîne. Weke Ahmet Türk digot, carekê cin ji şûşê derketiye, êdî ne mumkun e ku ew şûn de vegere.

Dema ku hûn vê gotarê dixwînên (îro roja înê) dibe ku hevdîtina parêzeran bi Abdullah Öcalan re pêkhatibe. Mumkun e ku di nava rojek an jî du rojan de di derbarê Nexşerê de agahî werin dayîn. Dewleta tirk heman Nexşerê çawa pêşwazî dike bila bike, ya herî girîng ew e ku, hemû derdorên ku ji bo pêvajoyeke aştîxwaz di nava hewldanan de ne, destûr nedin bûyerên provokatîf.

Di pêşxistina heman pêvajoyê de zimanê ku were bikaranîn pir girîng e. Di vî warî de kes MHP û CHP weke aliyên çareseriyê nabîne, dê gotinên ku ev du partî bikar tînin ji aliyê Kurdan ve neyên guhdarkirin. Lêbelê zimanê rayedarên AKP û herwiha ên Artêşa Tirk girîng e. Li aliyê din zimanê ku rayedarên DTP’ê jî bikar tînin xwedî girîngiyekê ye. Divê DTP jî bizanibe siyasetê bike, nebe leystok û neyê xapandin. Cara yekemîn e ku, bi kar û zimanê xwe ve, DTP bi vî awayî li ber çavên hemû cîhanê ye.

Weke tê zanîn Ewropa di demeke pir ker de dijî. Piştî hilbijartinên Parlemena Ewropayê, ên 5-7’ê Hezîranê, hê ti saziyekê Yekîtiya Ewropayê dest bi xebateke asayî nekiriye. Hefteya pêş destpêka dema duyemîn a xebatên salê ye. Ez bawerim wê helwesta Yekîtiya Ewropayê jî hêdî hêdî net bibe. Ka emê bibînin Ewropa çawa nêzîkê vê pêvajoya çareseriya pirsgirêka kurd bibe. Di hefteyên pêş de ez ê analîzên xwe bi we re parve bikim

Ahmet DERE / 19.08.2009