21.12.2009

Piştî Qedexekirina DTP’ê

Roja 11’ê Kanûnê li Tirkiyeyê DTP hate qedexekirin. Lê belê doza lidijî DTP’ê ji sala 2007’an vir ve vebibû û di destê dozgeran de bû. Kengê hatiba xwestin dozgerên tirk dikaribûn heman dozê bigirtana dest û biryara xwe dabûnayê.

Bi taybetî di qada siyasî de wateya demê (moment) pir girîng e. Ji bo hemû dewletan û derdorên siyasî ev rastî xwediyê giraniyekê mezin e û tevgera bûyerên bibandor bi heman şêweyê têne tenzîmkirin. Kes nikare bêje ku dema qedexekirina DTP’ê bi taybetî nehate bijartin. Endamên dadgeha bilind a tirk vê dosyayê pir bidîqet û bi hejmar girtin dest. Biryara ku hate dayîn jî li gorî armanca dewleta kûr bû.

Dewleta tirk, hikûmeta AKP’ê û hemû partiyên din ên siyasî dizanibûn ku qedexekirina DTP’ê nikare pêşî li siyaseta Kurdan bigire. Herkesê hinekê Kurdan dizane fêm dike ku ev gel qada siyasî vala nahêle. Wisa jî bû, BDP heman valahiyê tije kir. Ez bawer im BDT wê rola xwe pir baş bileyze û dilê derdorên xwediyê niyeta xerab şa neke.

Belê digel heman rastiyê bi qedexekirina DTP’ê derdorên ku parastina sîstema Kemalîst dikin şa bûn û gihîştin armanca xwe. Ji bo heman derdoran ya herî girîng ew bû ku bi gelê kurd bidin fêmkirin qada siyasî ya Tirkiyeyê ji wan re azad nîn e. Her wiha wan xwest gelê kurd bizanibe ku Tirkiye welatê wan nîn e û deriyên saziyên vî welatî ji wan re vekirî nîn in.

Mesaja Dadgeha Bilind a tirk gihîşt cihê xwe. Lê belê ne diyar e ka wê armanca heman mesajê pêkwere an ne. Heke têkoşîna gelê kurd li gorî mercên hemdem neyê lipêşxistin û li Tirkiyeyê alîkariyê nebîne armanca heman mesajê wê pêkwere. Qasê ku ez dişopînim û dinirxînim ne Tirkiye li gorî sedsala borî dikare bimeşe ne jî Kurd ên sedsala borî ne. Ji bo her du aliyan jî guherînan xwe ferz kirine û wê pêkwerin.

Niha rola herî girîng dikeve ser BDP. Pêwîste qedexekirina DTP’ê nebe mijara tirsê. Miqabil, divê BDP hê zêdetir di ser mentalîteya kevneparêz a dewleta tirk de biçe. Çi di parlemena Tirkiyeyê de be, çi jî di xebatên din de be, BDP neçar e ku ji daxwazên gelê kurd re bibe bersiv. Ji ber ku mayîna BDP û hêzbûyîna wê bi gelê Kurd ve girêdayî ye. Lewre divê rayedarên BDT’ê, bi taybetî parlementerên wê, mîsyona xwe baş bizanibin.

Dema ku mirov li helwesta gelê Kurd dinêre, bi taybetî a van hefteyên borî, baş dixûyê ku çi dibe bila bibe ew bi têkoşîna azadiya xwe ve girêdayî ye. Dibe ku zehmetî pir in lê belê ev rûpela nû ku di dîroka gelê Kurd de vebûye paş ve naçerixe.
* * *
Ji roja 11’ê Kanûnê vir ve min bidîqet helwesta Yekîtiya Ewropayê şopand. Çawa ku min teqmîn dikir ti saziyekê vê hêzê helwestekê layîq û li gorî nirxên Ewropayê raber nekir. Helwestên ku hatin raberkirin di çarçoveya karekê mecbûrî de bûn. Tenê di Parlemena Ewropayê (PE) de yek mesajekê berbiçav hate dayîn, ew jî ji aliyê hevseroka komisyona mixte, a ku ji nûnerên PE’yê û Meclîsa Tirkiyeyê pêk te, Hélène Flautre ve hate dayîn. Tê gotin ku wê di meha çile a 2010’an de di PE’yê de, li Strasbourg’ê heman mijar were niqaşkirin, lê belê ew jî hê neketiye rojeva fermî a vê saziyê.

Ahmet DERE / 21.12.2009

20.12.2009

DÊMORASÎ BI CUR’EYÊ T’IRKÎYAYÊ


„…Heya k’urd di vê r’ewşê da ne, ev cîhana
bi kêmasî ye, ew bi qusûr e û gunehk’ar e.
Ewê êşa gunehên xwe bikişîne.
K’urd, bi r’ewşa xwe ya îroyîn va, heya r’adeyekê, encama
helwesta cîhanê ya neyînî ne, û bi wê ew gunehê wê ne.“
Abdullah Ocalan

Ezîz ê Cewo

Ew pêk hat, çi ku divê pêk bihata. Ji ber ku di vê dewletê da, ya ku jêr’a Tirkîya tê gotin, tiştekî din nikaribû bibûya! Lewra ku evê dewletê hemû dijmirovayîya xwe, hemû hovîtî û paşverûtya xwe di belgeya xwe ya sereke da formûle kirye….

Û navê vê belgeyê jî „Ana Yasa“ ye, ango, Destûra bingehîn!

Bi vê belgeyê, ên ku di K’omara T’irkîyayê (K’T’) da dijîn, hemû t’irk in, xêncî t’irkan mafê gelên din nîne bi nasnameya xwe ya net’ewî bên naskirin, çand û zimanên wan qedexe ne, ew ji hemû mafan bêpar in. Û, eger yek r’abe û doza van mafan bike, wan têrorîst nav dikin, û hemû hêz û derfetên dewletê tên bik’aranîn, ji bo ku wan t’une bikin.

Di vê dewletê da heya ji daxwazên aşîtîyê û dêmokrasîyê jî ditirsin, ji ber ku, eger ew daxwaz bên pejirandin, wê bê wat’eya guhartina wê sîstêmê, r’akirina wan qedexeyan, ew jî wê bê wat’eya guhartina sîstêmê. Ji bo wê jî evê sîstêmê hebûna xwe bi Destûra bingehîn misoger kirye. Û her carê, dama p’êla daxwaza aştîyê û dêmokrasîyê bilind dibe, sîstêm xalên Destûrê dide pêş.

Û ji ber vê jî, li hember bangên aşîtîyê yên r’êberê gelê k’urd û r’êvebirên t’evgara net’ewî serokatîya K’T’ bi xeterkirina r’awşa bir’êz Abdullah Ocalan, êrîşên ser gel, bombebarankirina gund û şênîyên K’urdistanê û girtina Partîya Civaka Dêmokratîk (PCD/DTP) bersîv dan…

Li hemberî van gelê k’urd li K’urdistanê û derveyî welêt r’abûye serhildanan, ji ber ku baş tê digihîje, r’êjma K’T’-ê derba mirinê digihîne wî…

Ev pêvajoyek e- pêvajoya xwezayî: gelê k’urd êdî gihîştye wê astê, ku di dema xwe da helwesta xwe li hember bûyeran dîyar dike…

Em hemûyê bibêjin: „Ew tiştekî baş e!“- Lê gelo t’êrê dike?

Îro hem ji devê siyasetmederên k’urd, hem jî ji nev gel gotinên „Em kirinên r’êjîma t’irk şermezar dikin!“ dertên.

Erê, me şermezar kir û dijberên me jî şerm kirin! Li dijî me sîstêmek heye. Mirovên vê sîstêmê yên bêşerm, bêhest û bêwijdan çi şermezar bikî?

Ma gelo helwesteke weha dikare encameke erênî bide?...

Di nav p’êwendîyên gelê k’urd û rêjîma K’T’ da têgînên, „Şerm“, „Bêşermî“ û „Şermezarkirin“, „Dadî“ û „Bêdadî“, „Wijdan“ û „Bêwijdanî“ nikarin hebin, ji ber ku statûsên me cuda ne: ew dagirker in, em ew gel in, ê ku welatê wî hatye dagerkirin, ew serdest in, eme bindest in, ew celad in, em mirovên ber kuştinê ne...

Û em li hember van merivxurên devbixwîn sekinîne û dibêjin: „Aştî, biratî!“

Hinek dipirsin: „Ma çawa dibe?! “

Ma em k’urd nizanin, k’î li hember me heye? Helbet dizanin... me li ser ç’ermê xwe dîtye, k’a wan çawa em t’une kirine, çawa wek gurên devbixwîn em veçir’îne, em zît’ol-zît’olî kirine, xwîna me veç’inîne, welatê me t’alan û wêran kirine. Lê ji bo ku ev bêdadî û hovîtî r’awestin, gelê me amade ye van hemûyan dayne hêlekê û doza aştîyê û biratîyê dike...

Lê hema r’êjîma t’irk bi çi bersîva gelê me dide?

Wê dewletê ji mêjva t’fûyî r’ûyê cîhanê û mirovayê kirye. Hîç xema wê jî nîne, ji ber ku dizane di cîhanê da yên ku destê xwe li pişta wê dixin, hene. Gotinên Hîtlêr hê ji bîra mirovayîyê neçûne, dema gotibû: „Binihêr’in, T’irkîyayê sala 1915-an bi mîllîonan ermenî t’unekirin, ma ew di bîra k’ê da mye?!“

Û meşa t’evkjîya gelan di T’irkîyayê da îro jî didome!

… Îro ne t’enê mirov, wisa jî Xwedê û Xweza li hember nemirovayîya r’êjîma K’T’, hevk’ar û hevp’arên t’evkujîyên wê bêzar mane…

Qanûn r’awestîyane, dadwerî xitimî ye, r’astîya mirovayê jî wek keç’eke şermoke r’eng avîtye, sipîç’ir’kî bûye û xwe daye pey p’erda şermê (bixwîne: bêşermîyê!).

Pîredêya minê bigota: „Xwedê çawa van temûl dike, Ax çawa van li ser xwe r’adigire!?“

Belê, ew tişt, ên ku di K’urdistanê da li hember gelê k’urd tên pêkanîn, di nav çarç’oveya pîvanên t’u heş û sewdayî da cî nabin: r’oj di nava r’ojê da li ber ç’avê cîhanê, ya ku xwe şaristanî dihejmêre, net’ewekê (ya bi dehan mîllîonan!) înk’ar dikin, bi fîzîkî û wat’eyî dikujin û t’une dikin, û ev cîhan bêdeng dimîne. Mirovên bi hêz ên vê cîhanê xwe li şûna ker’ û kor û lalan danîne.

Dema di cîhana gunehkar da gelê k’urd trajêdîyê jîyan dike, ... mirovên bi hêz û hebûn ên vê cîhanê, ên ku ji bedbextîya gelan sûdê werdigirin, wek ku li dora wan her tişt normal e, trajêdîya mirovan nîne, wek miroivên xwedênas diçin dêr û mizgevtan, mûman vêdixin, dua û dirozgan dikin, xwe mirov, mirovhez û xwedênas didin xuyan...

Li vir gotinên helbestvanê ermenî yê nîveka sedsala XX Parûyr Sêvak tên bîra mirov:

„...Hûn p’ifî hemû mûmên wan bikin,

Vêsînin hemû şemdanên wan hûn,

Find û ç’irayên wan vemirînin,

Ji bo ku r’onî bê!“
* *
Ev bêdadî û nemirovî, ya ku li hember gelê k’urd tê pêkanîn, gihîştye asteke wisa, ku t’u şirove û nirxandin, t’ewanbarî yan têgihîştinê napejirîne... Hemû pîvanên nirxên mirovayê li vir bêhêz û bê ç’are mane. Her tiştek li ber çavan e: hêzeke hov a nemirovî û cîhana bêwijdan û bêexlaq, ya ku ji van hemûyan sûdê werdigire, li holê ne...

Û evê hêzê net’ewek krye hedef, wê înk’ar dike, hemû mafên wê qedexe û binp’ê dike, li hember wê siyaseta t’evkujîyê dimeşîne, û dema ew dest ber xwe hiltîne, ji bo xwe bip’arêze, wê gunehk’ar dibînin.

Mirov çawa dikare têbigihîje, pey ewqas t’evlihevî, pêkanîna siyaseta înkar û t’unekirinê r’a serekwezîrê K’T ’ Erdoxan wek ewropîyan werdigire, benstûya ewropî davê stûyê xwe û diçe -r’astî r’ayedarên ewropî û amêrîkî tê, plaanên xwe yên êrîşên ser gelê k’urd erê dike, destûra wan digire û vediger’e welatê xwe. Û dest bi pêla êşkenceyan a nû dibe li hember r’êberê gelê k’urd bir’êz Abdullah Ocalan, tendurustî û jîyana wî dik’eve xeterê, biryara girtina Partîya Civaka Dêmokratîk (PCD/DTP) tê dayîn.

Û piştî van bûyeran hinek r’ayedarên DYA û YE dibêjin, ku ew „k’arê T’irkîyayê“ yê hindurîn e.

Belê, hema wisa!

Balkêş e, çima di pirsa Yûgoslavîyê da wisa nedigotin? Eger wê demê pirsgirêkên dewleta fêdêral ne k’arê Yûgoslavîyayê yê hundurîn bûn (ew jî wê demê, dema ku di K’omara Fêdêral a Yûgoslavîyayê da hemû net’ew syûbêktên dewleta fêdêral bûn, ango, sazîyên xwe yên dewletê hebûn), t’evkujîya gelê kurd, çawa dikare k’arê hindur’în yê KT be? Û ji bo wê jî R’êxistina Net’ewên Yekbûyî (R’NY), eger ew bi r’astî r’êxistina hemû net’ewan e, divê hemû hêz û derfet’ên xwe bik’ar bîne, ji bo ku gelê k’urd ji êrîşên r’êjîma K’T’ biparêze û t’evkujîya wî r’awestîne. Eger na, wê demê hebûna R’NY ji bo çi ye? Eger ewê bibe hêmanekê ji bo ku dewletên gewre di bin sîwana wê da cîhanê jinûva di nav xwe da p’arvebikin, wê demê r’asttir dibû, ku ew wek R’êxistina Dewletên Gewre û Zorbe bihata navkirin. Û hewce jî nedikir, ku di Tûzika wê da hatye nivîsar:

R’êxistina Net’ewên Yekbûyî van armancan dişopîne:

1. Aştî û ewlek’arîya navnetewî bip’arêze…

2. Li ser bingeha rêzgirtina ji prênsîpa wekhevîyê û mafên gelan ê biryar’kirina çarenûsa xwe (xwebir’yarkirinê) p’êwendîyên dostane di navbera netewan da pêş bixe … (TÛZIK a RNY, Serê I: Armanc û prênsîp, Gotar a 1)

Balk’êş e, eger ev armanc û prênsîpên wê r’êxistina navnet’ewî ne, tiştên ku di K’T’ da pêk tên, anegorî k’îjan prênsîpên wê ne, û ew çawa wan temûl dike?

Û ji bilî vê, ma ne di bin sîwana vê rêxistinê da di demên cuda-cada da li ser pirsa mafên mirov û yên net’ewan ewqas qanûn û bir’yar hatine girtin: Dêklaratsîona hemt’omrî (giştî) a mafên mirov a R’NY (10. 12. 1948), Pakta (peyman) navnet’ewî ya di derbarê mafên welatîyê û sîyasî da (16. 12. 1966) û Pakta navnet’ewî ya di derbarê mafên êkonomî (aborî), sot’sîalî û çandî da(16. 12. 1966) li holê ne!

Û anegorî wan belgeyan mafê net’ewê yê bir’yarkirina çarenûsa xwe (xwebiryar’kirinê) yek ji prênsîpên mafê navnet’ewî ye, yê ku ji hêla hemûyan va hatye naskirin. Ew di pêvejoya hilweşandina sîstêma kolonîal da hatye naskirin û di wê Dêklaratsîonê da hatiye p’ejirandin, ku serxwebûnê bidin welat û gelên kolonîal (r’êzolyûtsîona №1514 XV ya Assamblêya Sereke ya R’NY, 14.12.1960). Ew paşê ji hêla peymanên navnet’ewî û dêklaratsîonên R’NY va jî hatye pejirandin.

Balkêş e, ev r’êxistinên navnet’ewî li k’u dinihêrin, ma gelo K’urdistan û gelê k’urd nak’evin ber statûsa kolonîalî?

Di pakta (peyman) navnet’ewî ya di derbarê mafên êkonomî, sosîalî û çandî û Peymana navnetewî ya di derbarê mafên welatîyê û siyasî da (19. 12. 1966) hatye nivîsandin: „Mafê hemû gelan heye, ji bo ku çarenûsa xwe bi xwe biryarbikin (mafê xwebiryarkirinê). Anegorî wî mafî ew di biryarkirina statûsa xwe ya sîyasî û misogerkirina pêşk’etina xwe ya aborî, sotsîalî û çandî da azad in... Hemû dewlet, ên ku beşdarî vê peymanê dibin... divê anegorî ferzên Tûzika R’NY bi erênî li pêkanîna mafê xwebiryarkirinê binihêr’in û r’êzê ji wî mafî r’a bigirin.“

Lê di Dêklaratsîona di derbarê prênsîpên mafê navnet’ewî da (24. 10. 1970) tê gotin: „Anegorî prênsîpa wekhevîyê û xwebir’yarkirina gelan, ya ku ji hêla Tûzika R’NY va hatye misogerkirin, hemû gel mafê xwe hene bir’yara statûsa xwe ya siyasî bidin û pêşk’etina xw eya aborî, sotsîalî û çandî pêk bînin, û her dewletek, anegorî ferzên Tûzika R’NY, divê ji wî mafî r’a rêz bigire“

Di heman Dêklaratsîonê da her weha hatye nivîsandin, ku r’êyên pêkanîna mafê xwebir’yarkirinê dikare „sazkirina dewleteke serbixwe û azad be, yan ew dikare bigihîje dewleteke din a serbixwe, an bi wê r’a bibe yek, an statûseke şêwazekî din bi cî bîne.“

Û, eger ewqas rêxistinên navnet’ewî bi ewqas qanûn û bir’yarên xwe va di pirsa k’urdî da bêhêz û bêç’are dimînin, wê demê ji bo gelê k’urd t’u r’êyeke din namîne, xêncî ku bi neç’arî bi hêza xwe ya ç’ekdarî xwe ji tunekirinê bip’arêze.

Wê demê xwînê pir’ bir’ije. Û ji bo wê k’îyê gunehk’ar be?

Helbet ne t’enê r’êvbirîya K’T’ û xwedîyên wan ên wîalî okînosê, lê wisa jî Rêxistina Net’ewên Yekbûyî û r’êxistinên navnet’ewî yên din p’ara xwe ya mezin di wî gunehî da wê hebin!
* *
Weha, serdema qaşo çareserkirina pirsgirêka k’urdî bi şêwazê AKP-ê bi fîasko bi encam bû. R’ûyê r’êjîma t’irk a rastîn careke din derk’et holê. Vê r’êjîmê jî da xuyan, ku di pirsa k’urdî da ew ji r’êjîmên berî xwe cuda nabe. Ku heya destûra K’omarê ya bingehîn vî welatî t’enê yê t’irkan bibîne û t’u mafî ji bo gelê k’urd nas neke, partîyên sîyasî yên vî welatî wê nanê xwe li ser dijberîya gelê k’urd qazenc bikin û di vê dewletê da t’u aştî û aramî nikarin hebin...

Em k’urd jî divê xwe bi tiştên demî t’êr nekin, divê hemû hêz û derfetên me ji bo guhartina vê r’ewşê bên bikaranîn. Li vir, di çareserîya pirsgirêka k’urdî da k’urdên ku di nav partîyên T’irkîyayê yên din da cîyê xwe digirin, dikarin r’ola xwe ya erênî bilîzin, ji ber ku derba ku r’êjîm digihîne net’ewa k’urd, ew digihîje bingeh û dihatûya wan jî. Ji bilî vê, divê bê zanîn, ku heya, eger ew ne k’urd bûna jî, deynekî wan ê mirovî heye, têgînên hûmanîzmê (mirovhezî) û mafê mirov di vê cîhanê da hê bêqîmet nebûne...

Di vê rewşê da r’izgarîya gelê k’urd t’enê dikare bi yekîtîya wî bê destanîn: t’u parçeyekî gelê k’urd û p’arçeyekî K’urdistanê nikarin bêyî yên din r’izgar bibin. Ev ak’sîoma ye, ya ku hewcê wê bi piştrastkirinê nîne...

Û ji bilî wê kîjan kurd dibe, bila bibe û ew bi çi helwestê jî radibe bila rabe, divê em tiştekî bizanibin:

Bir’êz Abdullah Ocalan ji bo mafê me û dihat’ûya zar’okên me yên îro di girtîgehê da ye!

Bi dehezaran girtîyên sîyasî jî ji bo wê di hebs û zîndanan da ne!

Partîya Civaka Dêmokratîk ji bo wê bûye hedefa êrîşan û hatye qedexekirin!

Gelê me, ji zarokên hevtsalî heya kal û pîrên hevtê salî, ji bo wê li ser p’êyan e!

Ewqas p’akr’ewanên me ji bo wê çê bûne.

Em hemû li van nirxên xwe yên net’ewî xwedî derk’evin!

17.12.2009

Helwesta Serokê PEN a Navneteweyî a di Derbarê Qedexekirina DTP'ê de

Bi nameyekê Serokê PEN a navneteweyî helwesta xwe a di derbarê DP'ê de diyar kiriye û wiha gotiye; "Ez bawer dikim ku em hemû di derbarê qedexekirina DTP'ê de dilbiêş in û ev tişteke hêsanî nîn e. Gava ku rewş digehêje vê astê bêhêvîtî zêde dibe. Li hemberî vê rewşa ku xwediyên berpirsiyariyê peyde kirine mirov dikare bi carekê dest ji her tiştî berde.

Dîlana ku leşker û dozgeran bihev re girtine diyardike ku xetere ye.

Li milê din ez nikarim nebêjim ku ez bi helwesta parlementerên DTP jî dilbiêş im. Bi ya min be nabe ew xwe bi paş ve bikişînin"

Eugene Schoulgin
Serokê PEN a Navneteweyî

9.12.2009

Mîsyon


Di van rojan de li Tirkiyeyê û li welatê me pir bûyerên xetere diqewumin. Di aliyekê de AKP siyaseta tinekirina hêza gelê kurd berdewam dike, di aliyê din de jî hêzên dewleta tirk, leşker û polîs di nava hawldanên pêşxistina kiryarên qirêj de ne. Ev her du hêz, yanê AKP û dewlet hevdu temam dikin. Lê belê aktorên vê pêvajoya xetere tenê AKP û dewlet jî nîn in, bi taybetî partiyên weke CHP û MHP jî parçeyekê girîng ên heman pêvajoyê ne. Nijadparêziya tirk ji hemû demê zêdetir tê lipêşxistin û di hedefa wê de tevahiya gelê kurd heye.

Ji doho vir ve dadgeha bilind a tirk doza qedexekirina DTP’ê girtiye dest. Tê zanîn ku ev doz ji dawiya sala 2007’an vir ve hatiye vekirin, lê belê ji ber sedemên diyar heman doz nehate bidawîkirin. Ne tesadufî ye ku heman doz di van rojan de ketiye rojeva dadgeha bilind. Kes nikare bêje têkiliya dema vê dozê û pêvajoya siyasî bihev re tine. Her wiha dema serdana Tayîp Erdogan a li Amerîkayê û kuştina 7 leşkeran li Tokatê jî bi heman pêvajoyê ve girêdayî ye. Her wiha guhertina hucreya birêz Abdullah Öcalan û xerabkirina şertên wî jî parçeyekê vê pêvajoyê ye.

Belê, ez ji 20 salan vir ve rewşa siyasî a li Tirkiyeyê dişopînim û di nava têkoşîna gelê kurd de me. Heya niha min rewşeke weke a niha nedît. Tenê di aliyê xeterbûyînê de ne, her wiha di aliyê fersendên ku gelê kurd bikaribe bikar bîne de jî ev pêvajo pir girîng e. Heke dewleta tirk û hikûmeta wê îro ketine nava hewldanên wiha qirêj û xetere, ev tê wateya ku têkoşîna gelê kurd gihêştiye astekê bilind. Tê bîra me ku di salên 1994-1997’an de jî dewleta tirk ketibû nava rewşeke bi heman şêweyî. Di wan salan de jî têkoşîna gelê kurd gihêştibû astekê, li gorî wê demê, bilind. Lê belê wê demê jî dewleta tirk negihêşt armancên xwe, her wiha hêza rizgariya gelê kurd jî ji heman pêvajoyê encamên ku dihatin xwestin bidest nexist.

Di her demê de rola herî girîng dikeve ser milên aktorên siyasî. Ji bo Komara Tirkiyeyê rola mezin dikeve ser milên AKP’ê, ji bo gelê kurd jî DTP xwediyê Mîsyonekê girîng e. Em dibînin ku AKP samimî nêzîkê pêvajoyê û her wiha berjewendiyên gelên Tirkiyeyê nabe. Ew di nava hejmarên bidestxistina encamên hilbijartinên 2011 û 2012’an de ye. Wisa diyar e ku ew dixweze derfetên dewletê jî bike xizmeta armancên xwe. CHP û MHP jî di nava heman hejmaran de ne, ew jî dixwezin pêşî li AKP bigirin. Lê belê di rêbazên van her sê partiyan de jî qirêjayî û bêbextî dide çokê. Ê ku zêdetir di nava xeteriyê de ye û liser wî leystok têne çêkirin jî gelê me ye.

Di pêvajoyeke wiha de Mîsyona hêzan û berpirsyartiya wan pir pir girîng e. Dibe ku di vê hefteyê de biryara dadgeha bilind a tirk liser qedexekirina DTP’ê were dayîn, lê belê ti car Mîsyona hêza siyasî a Kurdan li Tirkiyeyê nayê tinekirin. Doho HEP, ÖZDEP, HADEP û DEHAP bûn îro jî DTP ye, dibe ku sibê jî Partiyeke din be, ya herî girîng ew e ku ev hêz Mîsyona xwe baş bizanibe û lê xwedî derkeve.

Min pir caran di nivîsên xwe de DTP rexne kiriye û balê kişandiye ser rola wê. Ez van rexneyan ji bo xirabiya DTP’ê nakim, armanca min ew e ku ev hêza ku bi keda me hemûyan çêbûye li gorî Mîsyona xwe tevbigere û berpirsyartiya xwe bîne cih. Îro DTP ye, dibe ku sibê ew bibe partiyekê din, lê belê Mîsyon ti car nayê guhertin, bila kes xwe di pişt hin perdayan de veneşêre.

Çima ez van gotinan, bi taybetî niha dibêjim ? Ji ber ku ez di nêzîkatiya hin rayedarên DTP’ê de xemsarî û heta bêberpirsyartî dibînim. Dema ku ez li daxûyaniyên hin rayedarên DTP’ê dinêrim, ez dibêm qey ew li Enqereyê nîn in, li serê çiyayê Cûdî ne. Ez dizanim çûyîna ser çiyayê Cûdî wisa hêsan nîn e û ew pîroz e jî, lê belê mesele ew e ku herkes Mîsyona xwe bizanibe û berpirsyartiyên xwe bîne cih. Çûyîna ser çiyayê Cûdî jî karê herkesî nîn e, dê ev jî baş were zanîn.

Ahmet DERE / 09.12.2009

7.12.2009

AKP û Dewlet Hevpar in


Piştî hatina komên aştiyê her ku diçe rojeva lidora pirsgirêka kurd û armanca dewleta tirk « zelal » dibe. Bi awayeke giştî ez dikarim bêjim ku Tirkiye di mijara çareserkirina pirsgirêka kurd de hê bibiryar nin e. Weke parçeyeke dewletê AKP û hikûmeta wî jî di heman mijarê de xwediyê nêzîkatiyeke zelal nîn e.

Di derbarê pêvajoya xwedêgiravî « Demokratîk Açilim »ê de ez ji mêj ve dibêjim ku li pişt wê leystokên mezin yên AKP’ê hene. Çawa ku tê zanîn ew ne projeya çareseriya pirsgirêka kurd an jî a pirsgirêkên din ên Tirkiyeyê ye. Her wiha ew tenê ji aliyê dewleta tirk ve jî nehatiye lipêşxistin, di pişt wê de hêzên navneteweyî hene. (Min di nivîsa xwe a borî de balê kişandibû ser heman mijarê)

Ji mehekê vir ve, bi taybetî ji 19’ê Cotmehê vir ve, bi hatina komên aştiyê rûyê rast yê dewleta tirk û her wiha yê AKP’ê baştir derketiye holê. Beriya 19’ê Cotmehê li Tirkiyeyê atmosfereke binvala çêbûbû û piraniya raya giştî bawer dikir ku wê bûyerên baş biqewimin. Hin derdor ketibûn nava xeyalên ultra (pir mezin û bêbingeh) û xwe ji bo paşerojekê pembe amade dikirin. Hê jî heman xeyal di nava hin derdoran de heye û bandora wê jî kêm nîn e.

Ji destpêka meha Mijdarê vir ve derketiye holê ku dewleta tirk û AKP weke dihatin naskirin nîn in. Hemû daxwazên dewletê û ên AKP li ser esasê binpêkirina Hêza Rizgariya Gelê Kurd hatine çêkirin. Çendî giraniya xetên sor ên dewleta tirk ji holê rabibin jî, di mijara çareseriyeke demokratîk de hê jî nakokiyên ciddî hene. Ev rastî bi me baş dide xûyan ku hê jî hebûna gelê kurd û nasnameya wî ji aliyê zihniyeta dewletê ve nayê tehemûlkirin.

Bila kes xwe nexapîne, di nêzîkatiya fermî a dewleta tirk de hê li pêşiya guhertin û veguhertinê dîwarekî pir bilind heye. Ji bo ku ev dîwar hilweşe hê pêwîstî bi têkoşînekê demdirêj heye. Dibe ku hin kes, an jî derdor vê rastiyê qebûl nakin û nexwezin xwe ji nava xeyalên pembe derxin, lê belê divê were zanîn ku ti xeyal nikarin rastiyan biguherînin.
* * *
Navenda AKP’ê û hemû saziyên wê ketina nava hewldanan da ku bi raya giştî bidin fêmkirin CHP û MHP lipêşiya pêvajoya demokratîk astengiyan çêdikin ji ber vê ew nikare Tirkiyeyê berbi rewşeke aramî ve bibe. CHP û MHP bûne dîwarê parastina AKP. Li gorî min ev nêzîkatiya AKP’ê xeteriyekê mezin di nava xwe de diparêze. Di van rojan de rayedarên KCK’ê jî balê dikêşînin ser vê nêzîkatiya bixeter a AKP.

Li gorî ku ez dibînim Erdogan û Partiya wî projeya « Demokratîk Açilim »ê xistine pîlana duyemîn. Hemû armanca vê partiyê ev e ; qezenckirina hilbijartinên serokkomartiyê ku wê di sala 2011’an de pêkwerin û pişt re jî serkeftina hilbijartinên giştî ku wê di sala 2012’an de pêkwerin. Dibe ku bi hewldanên tevgera kurd hin gavên aştiyane werin avêtin, lê belê ez bixwe nikarim bêjim ku wê beriya 2012’an ji bo pirsgirêka kurd çareseriyeke maqul were dîtin. Helbet ne kurd û ne jî hêzên demokratîk ker ker di mala xwe de rûnanin, ji demên borî pir cudatir wê tekoşîn lipêşbikeve. Berpirsyartiya me hemûyan jî ew e ku em nehêlin keda ji aliyê mîlyonan ve hatiye meşandin bê encam bimîne.

Ahmet DERE / 28.1102009

2.12.2009

Gel Divê Ji Çi Bawer Bike û Baweriya Xwe Bi K'ê Bîne?


Van demên dawîyê r’ayedarên K’omara T’irkîyayê (K’T’) li pey hev daxuyanîyê balk’êş didin. Heya serekwezîrê K’T’ R. Erdoxan di parlamênta welatê xwe da bi heyeta PCD (DTP) r’a hevdîtin pêk anî. Hate gotin, ku li ser çaresrerîya pirsgirêka k’urd axivîne, gotine, ku divê xwînr’ijandinê r’awestînin, divê êdî dayîk negirîn, ku hêvî û bawerîya wan heye… Tiştne baş in, eger di praktîkê da pêk bên. Mirov dixwaze bawer bike, lê bawerî bi wan naê. Gotineke gel heye, dibêjin: „Maragestîyan ji k’êşa weris ditirsin!“ Lê dîsa jî mirov dikare tiştekî bibêje, armanca wan çi dibe, bila bibe, ev bûyerên dawîyê, daxuyanîyên r’ayedarên t’irk her tiştekî ji k’urdan û cîhanê r’a dibêjin- ew êdî nikarin pirsgirêka k’urdî veşêrin. Û demek a kurt jî wê derbaz bibe, ewê bigihîjin wê bawerîyê, ku bi gotênên gulover û guhartinên kosmêtîk wê êdî nikaribin k’urdan bixapînin…

… Belê, îro di Welêt da r’ewşek a wisa derk’etye holê, ku hinek bawer nakin, hinek jî ji bûyeran bawer dikin, lê bawerîya wan bi dewletê naê. Eger deh sal berê hinekan bigota, ku wê tiştekî wisa bibe, wê t’u kesî bawer nekira. Lê bûyer li ber ç’avan in. Heya, dibe ku di bin heyecana bûyerên vê demê da, hinek serxweş jî bûne, û r’ewşa 15-20 sal berê ji bîra wan jî çûye. Çi bikî, t’aybetmendîya mirovan wisa ye: qencî û xirabîyan zû ji bîr dikin…

Hem di nav me- k’urdan da, hem jî dervayî me hinek dipirsin:

-K’urd divê ji van daxuyanîyan bawer bikin, an-na?

Ez dibêjim, pirsdanîneke bi vî şêwazî bi serê xwe ne r’ast e.

Belê, k’urd divê bawer bikin. Lê ew divê ji hêza gelê xwe, t’evgera xwe ya r’izgarîxwaz û r’êberîya net’ewî bawer bikin.

Dibe ku p’ejirandina pirsgirêka k’urdî di çavên hinekan da gaveke mezin bê xuyanê (tuyê bêjî, dema wana hebûna gelê k’urd nedip’ejirand, êdî gel t’unebû û bi îradeya xwe ya net’ewî hebûna xwe li wan ferznedikir!). Baş tê zanîn, ku heya bigihîje vê astê, gelê k’urd têk’oşîneke nebînayî daye, ji bo doza net’ewî bi dehhezaran p’akrewanên me çê bûne, di girtîgehên K’T’ r’a bi dehhezaran girtîyên siyasî derbaz bûne, bi hezaran gund û şênîyên welatê me hatine û tên şewitandin û wêrankirin, r’êberê gelê kurd hê jî dîl e di destê dewleta dagirker da.

Gelê me baş dizane, ku îro çi gav jî ji hêla dewleta t’irk va tên avîyin, hemû jî di bin bandora t’evgera net’ewî ya gelê k’urd da pêk tê. Ya girîng ew e, ku t’u kes wan tiştan wek mînaka dilp’akîya wan, an jî wek qencîyekê nebîne. Gelê k’urd hebûna xwe, mafdarîya xwe bi lehengîya xwe, bi têkoşîna dot û lawên xwe yên hêja, bi serhildan û berxwedana zar’okên hevtsalî heya kal û pîrên hevtêsalî daye p’ejirandin.

Her çi jî hebe, di nav gelê me da t’u kes bi vekirina têlêvîzîonek a bi zimanê k’urdî, bi veger’andina navên wargehan ên kevn, bi p’ejirandina pirsgirêka k’urdî wê neê xapandin. Di K’omarê da gelê k’urd jî bi xwezayî divê xwedî wan hemû mafan be, yên ku p’ara gelê t’irk derk’etine, lewra ku ew yek ji netewên bingehîn e, yên ku ew k’omar damezirandine..

An- na, ji hêlekê va çîyayên K’urdistanê bi şênî û wargehan va didin ber bombeyan, r’êberê gelê k’urd bir’êz Abdullah Ocalan di girtîgehê da dihêlin, hê jî di Destûra bingehî da t’u mafekî gelê k’urd nîne, heya ew wek net’ew jî naê p’ejirandin, ji hêla din va r’ayedarên K’T’ ên here bilind van daxuyanîyan didin! Ji kîjanê bawer bikî? Ji wê, ku hê jî pirsa efûyê tînin r’ojevê, an çareserîya pirsgirêkê dispêrin wezîrê k’arê hindur’, ango, dixwazin pirsgirêkê bi rêbazên polîsî çareser bikin? (Dema r’ayedarên K’omarê di derbarê efûyê da diaxivin, divê di derbarê efûyekê ji bû dewleta t’irk biaxivin, ya ku ji bo sucê li hemberî gelan kirî divê lêborîna xwe ji nûnerên wan bixwazin. Û wê demê gelê k’urd jî dikare binihêre, k’a ewê wan efû bike, yan- na.)

A, li vir xwe bi xwe dertê holê, k’a gelê k’urd k’engê dikare ji dewletê bawer bike:

-eger bi Destûra bingehîn bê misogerkirin, ku K’omar ji du gelên sereke - t’irk û k’urdan pêk tê, ku zimanê k’urdî zimanê K’omarê yê fermî yê duyem e, ku mafên gelên t’irk û k’urd, her weha ereb, hûnan, asorî û yên din weke hev in;

-eger r’êberê gelê k’urd bir’êz Abdullah Ocalan serbest bê berdan, hemû mafên wî lê bên veger’andin û ji bo çareserîya pirsgirêka k’urd ew muhatab bê girtin;

- eger opêratsîonên leşkerî li K’urdistanê bên r’awestandin, gund û şênîyên wêrankirî û şewitandî jinûva bên avakirin, p’enaber li warên xwe bên vegerandin;

Û eger ev hemû pêk bên, wê êdî pêwîstî bi şer’ê çekdarî nemîne, hemû dot û lawên gelê k’urd, ên ku bi neçarî li dijî zulm û zora r’êjîmê ç’ek hildane û hilk’işyane çîyan, wê veger’in gund û bajarên xwe û beşdarî jiyana aştî bibin (Û ji bo vê jî dewlet divê hemû merc û derfetan biafirîne).

Yan- na!...

Ezîzê Cewo
Nivîskar (Endamê PEN a Kurd)