21.02.2010

Kela Hawaran

Ez van rojan Romana nivîskar Zeynel Abîdîn a bi navê Kela Hawaran ku ji aliyê weşanxaneya HAN ve derketiye dixwînêm. Dema ku ez vê romanê digirim destê xwe car caran diqehirim car caran ji xwe re dibêjim « Heke gelê me heya niha bedel nedabûya me wê îro nikaribûya li her deverê cîhanê dengê xwe derxistibûya ». Bi van gotinan ez hestên xwe digirim bin kontrolê.
Di vê romanê de nivîskar Zeynel Abîdîn wehşeta ku di salên 1981 û 1983’an de di zîndana Amedê de hatiye meşandin nivîsîye. Zimanê romanê weke biyografî ye lê belê dema ku mirov dixwînê car carna dikeve nava rûpelên dîroka têkoşîna gelê kurd jî. Tê zanîn ku zehmetiyên herî mezin di wan salan de bi gelê kurd hatiye jiyankirin. Bi taybetî salên 1981-1983 bi wehşeta zîndana Amedê û her wiha qehremaniya cîwanên kurd têne naskirin. Ji 21’ê Adar a 1981’an vir ve agirê Newrozê bi çirûskên tûj gêş dibe. Mazlum Dogan lidijî wehşeta dewleta tirk di heman zîndanê de serî hilda. Ji wê demê vir ve çalakiyên din ên lewend di heman zîndanê de pêkhatin.

Belê, Zeynel Abîdîn di wan salên herî bizehmet de li zîndana Amedê liberxwe daye. Sedemê ku ew ketiye wê zîndanê ji ên hemû Kurdên din cuda nîn e ; parastina doza rizgariya gelê kurd. Ez dizanim ku wî di romana xwe de tenê hin aliyên wehşeta dewleta tirk aniye ziman. Di nava rûpelên Kela Hawaran de mirov dibîne ku, piştî 27 salan ew hê jî heman êşan jibîr nekiriye, dê jibîr jî neke.

Di romanê de nivîskar bi awayeke samimî hestên xwe aniye ziman. Mirov di nava hevokên wî, ên di derbarê hevalên wî de jî dikare hestên wî fêm bike. Di nava hevokên nivîskar de mirov dikare asta rihê hevaltiyê ku di nava şertên bizehmet de pêşketiye bibîne. Dema ku ez vê romanê dixwînêm wateya hevalbendiyê û hevgirtinê baştir dibînim. Di nava şert û mercên rehet de wateya hin tiştên girîng baş nayê dîtin, lê belê demên zehmet ne wisa ne, bi mirov pir aliyên jiyanê dide xûyan.

Nivîskar Zeynel Abîdîn, piştî ku ji zîndane derketiye û hatiye Ewropayê wî tim di nava xebatên wêjeyî de cih girtiye û jiyana xwe tenzîm kiriye. Ez bawer im bandora wehşeta zîndanê liser projeyên xebata wî kiriye.

Di dawiya romanê de nivîskar hevokeke wiha nivîsiye « Li Kela Hawaran pir tişt hatibin kuştin jî evîn nehatiye kuştin, hêza ti artêşê nikare evînê ji holê rake » Evîna welat bûye hêza bi mîlyonan Kurdan ku ew ditekoşin. Gav bi gav evîndar digehêjin armanca xwe.

Di romana Kela Hawaran de tê dîtin ku mirov çawa ji mirovatiyê dûr dikeve û bêhest dibe. Işkencekarên zîndana Amedê ji wan kesan in ku mirovatiyê jibîr kirine, bi yek gotinê ew bûne wehş.

Hebûna gelan bi zanistiya dîroka wan û asta pêşketina wêjeya wan ve girêdayî ye. Ez pir kêfxweş im ku di nava salên dawî de wêjeya kurdî hêdî hêdî lipêş dikeve. Lê mixabin, li gorî hêza Kurdan alîkariya ji bo wêjegeran û nivîskaran pir kêm e. Roja îro pir nivîskarên Kurd di nava şertên zehmet de kar dikin. Digel karê nivîskariyê, Zeynel Abîdîn di nava hewldaneke birûmet de ye, bi rêya Weşanên HAN ew dilebite ku ji nivîskarên kurd re bibe alîkar. Ez vê aliyê Nivîskarê Kela Hawaran jî pîroz dibînim.

Ahmet DERE / 21.02.2010

10.02.2010

15’ê Sibatê

Ji sala 1999’an vir ve gelê kurd 15’ê Sibatê weke rojeke reş dibîne û komploya navneteweyî şermezar dike. Sala îsal jî roja 12’ê Sibatê heman komplo li bajarê Strasbourgê careke din tê şermezarkirin. Ez baş dizanim ku wê bi hezaran Kurd tevlî meş û mitîngê bibin.

Komploya navneteweyî tenê lidijî kesayetiya birêz Öcalan pêknehatiye, ew her wiha lidijî vîna gelê kurd û rûmeta wî hate lidarxistin. Jiber vê rastiyê Kurd 15’ê Sibatê weke roja reş dibînin û li birêz Öcalan xwedî derdikevin.

Dewleta tirk û hevalbendên wê çi ji destê wan hat kirin daku gelê kurd wateya vê rojê jibîr bike. Lê belê digel ku ev 11 sal in diborin Kurdan heman komplo jibîr nekirin û ji her salê zêdetir ew wê şermezar dikin. Tenê li Ewropayê ne, ev çend rojin li Kurdistan û li Tirkiyeyê jî cur be cur çalakî çêdibin. Ez bawer im wê rêzeçalakî heya demeke dirêj bidomin. Hewldanên hikûmet û ên dewleta tirk wê nikaribin pêşî li têkoşîna Kurdan bigirin.

Li gorî ku em dişopînin, ji hefteya borî vir ve hêzên ewlekariya dawleta tirk dest bi girtina Kurdan kirine. Bi taybetî bi giranî cîwan têne girtin. Ev jî xûya dike ku dewlet ji hêza gelê kurd ditirse û bi hefteyan pêş de dixweze tedbîran bigire. Lê ev jê re nabe çareserî, çawa ku heya niha hemû zor û zexta dewleta tirk nikaribûye pêşî li têkoşîna Kurdan bigire, wê ji vir û bi şûn de jî sernekeve.

Rapora Parlemena Ewropayê

Derdorên ku dişopînin baş dizanin ku Komisyona Ewropayê û Parlemena Ewropayê her yek salê carekê raporekê di derbarê Tirkiyeyê de amade dike. Armanca van saziyan ew e ku, bi rêya van raporan rewşa Tirkiyeyê ji raya giştî re aşkere bikin û bi awayeke vekirî rexneyên xwe bînin ziman e.

Rapora Parlemena Ewropayê roja îro, 10’ê Sibatê, li Strasbourgê hate niqaşkirin. Li gorî ku min şopand di navbera niqaşên îsal û ên sala borî de zêde ferq tinebûn. Pir parlementeran gotinên xwe ên sala borî dubare kirin. Di nava rexneyên wan de gotina herî zêde hate bikaranîn a « Kibris »ê bû. Rewşa mafê mirovan û pirsgirêka kurd tenê ji aliyê çend parlementeran ve hate ziman, ew jî bi awayeke pir seranser.

Digel qedexebûyîna DTP’ê û ji hezarî zêdetir girtiyên siyasî ku di nava şeş mehên dawî de li Tirkiyeyê çêbun, mixabin di rapora xanim Oomen Ruijten Ria’yê de zêde tişteke berbiçav tine. Çend gotinên ku di vî derbarî de hatine nivîsandin jî bi armanca ku bidin diyarkirin PE’ê rewşa Tirkiyeyê dişopîne ye.

Ez vê Parlemenê ji sala 1993’an vir ve dişopînim. Di salên 1990’î de, bi taybetî di derbarê pirsgirêka Kurd de, zimanê endamên wê baştir bû, di wan salan de hin biryar jî dahatin girtin. Piştî ku Tirkiye weke welateke berendam hatiye naskirin, mixabin rêbazên heman saziyê bi durûtiyê dije bûne. Axiftinên ku îro hatin kirin jî bi durûtiyê tije bûn. Heman rapor wê sibê, roja 11’ê Sibatê, di civata giştî a PE’yê de were erê kirin û ji raya giştî re aşkere bibe.

Di vî warî de bêguman kêmasiya saziyên Kurdan hene, lê belê xala herî girîng ew e ku YE’yê bi awayeke durust nêzîkê gelê Kurd nabe.

Ahmet DERE / 10.02.2010

3.02.2010

Stratejiya AKP’ê û Şer

Hikûmeta AKP’ê gav bi gav berbi armanca xwe ve dimeşe. Di vê rêwîtiya AKP’ê de qelskirina otoriteya artêşê esas tê giritin. Miqabilê wê hewldanên jibo xurtkirina cemîetên olî û bandora wan jî nayê veşartin. Wisa diyar e ku hikûmeta AKP’ê di vê rêwîtiya xwe de bi israr e û heya hilbijartinên 2011’an wê heman stratejiyê bişopîne.

Stratejiya AKP’ê a di derbarê artêşê de li ser siyaseta şerê li Kurdistanê nake. Dema ku mijar dibe « Kurd » di navbera artêş û hikûmetê de hevkariyeke fireh çêdibe, niha jî heye. Pêvajoya ku jê re dahate gotin « Vekirina Demokratîk » vegeriya « Projeya Yekîtiya Neteweyî ». Di vê vegerê de rola artêşê mezin e. Lewre, ez wisa dibînim ku di vê sala 2010’an de wê şerekê qirêj bidome. Çi di warê AKP’ê de û çi jî di warê artêşê de rewşeke cuda nayê xûyan.

Armanca AKP’ê a lipêşxistina projeya mijara gotinê ew e ku hêza artêşê qels bibe. Di vê pêvajoyê de pir proje û pîlanên darbeyan jî hatin aşkerekirin û di nava raya giştî de pozisyona artêşê tê niqaşkirin. Ev hemû dikarin weke parçeyên stratejiya AKP’ê werin dîtin. Serkevtin an jî windakirina AKP’ê di vê sala 2010’an de wê derkeve holê.

Artêşa di bin serokatiya Ilker Başbug de vê gavê xwe di pozisyoneke parastinê de digire. Di nava rayedarên wê de nakokî hebin jî ew naxweze qelsiyên xwe bide xûyan. Diyaloga di navbera artêş û hikûmetê de bi rêbazên pir zirav dimeşin, ne artêş û ne jî hikûmet naxwezin nakokiyên xwe bidin der. Jibo artêşekê weke a Tirkan ev jî pir normal e. Lê belê her tişt li gorî ku tê xwestin lipêş nakeve, daxwaza artêş û hikûmeta AKP’ê jî wê neçe serî. Carna bûyer hin stratejiyan serobin dikin. Heman pêvajo dikare li Tirkiyeyê jî biqewume.

Çendî rayedarên dewleta tirk, ên hikûmetê û her wiha raya giştî fêmkiribe ku pirsgirêkên welat bi rêbazên leşkerî nayên çareserkirin dîsa jî ew heman hewldanên xwe didomînin. Li gorî wan şer dikare gelê kurd bêhêz bike û lê ferz bike ku ew ji dewletê re serî deyne. Heman stratejî di dîroka Osmaniyan û her wiha ya Komara Tirkiyeyê de tim hatiye şopandin. Mixabin di vê sedsala 21. de heman kevneparêzî didome. Girtina rayedarên BDP’ê û kelepçekirina wan jî di çarçoveya heman nêzîkatiya kevneparêz de dikare were dîtin. Şerê ku wê ji vir bi şûn de jî lidijî gelê kurd bimeşe bi heman armancê ye.

Bi taybetî di derbarê tekoşîna gelê kurd de ne artêşa tirk ne jî AKP nikarin bigehêjin armanca xwe. Çawa ku heya niha bi rêbazên çekdarî û şerê qirêj ew negihîştine armanca xwe, wê ji vir bi şûn de jî sernekevin. Rastî ew e ku ne artêşa tirk ne jî hêza kurd êdî bi rêbazên çekdarî nikarin bigehêjin armancên xwe.

Min di nivîsên xwe ên borî de jî anîbû ziman ku dema tekoşînên çekdarî derbas bûye. Divê pirsgirêk bi rêbazên siyasî, dîplomatîk û bi şêweyên demokratîk werin çareserkirin. Gelê kurd di dema pêwîst de şer meşand û heya niha hin encam jî bidest xistiye. Hêza ku hatiye afirandin dikare li her çar parçeyên Kurdistanê encaman bidest bixe. Lê belê rewşa hêzên dagirker û ya hevalbendên wan tim keleman li pêşiya Kurdan çêdike. Lewma hê jî li Kurdistanê pêwîstî bi hêzeke çakdarî heye. Heke şert û merc werin guhertin bêguman divê rewşa tekoşîna çekdarî jî biguhere. Ez bawer im Hêza Rizgariya Gelê Kurd di zanistiya vê rastiyê de ye.

Ahmet DERE / 03.02.2010