29.03.2013

Doza Komkujiya Parîsê


Doza Komkujiya Parîsê, ku ev bû sê meh, hê di nava nediyariyekê mezin de ye. Ne dozger tiştekê ji raya giştî re radigihînin û ne jî parêzerên dozê. Wusa diyar e ku rayedarên Fransewî dixwazin hêdî hêdî vê dozê ji ber çavên raya giştî veşêrin.

Li gorî atmosfera ku di çapemeniya Fransayê de heyî heman komkujî weke encama nakokiyên navxweyî yên PKKê pêkhatiye. Bê guman di çê kirina vê atmosferê de rola dozgeran heye. Bi rêya hin rojnamevanên ku nêzîkê dozgeriyên in ev atmosfer hatiye çê kirin.

Di rojên destpêkê de hevkariyekê di navbera dozgerên Fransewî û Tirk de çê bûbûn. Hatibû ragihandin ku dozgerên Fransewî çend caran çûnin Tirkiyê. Li gorî bavê Fidan Dogan (Rojbîn) Hasan Dogan çi bûye di dema wan serdanan de bûye. Yanê Fransa û Tirkiyê lihev kirine ku heman komkujiyê weke bûyerekê navxweyî bidin xûyan.

Çend roj berê Hasan Dogan çûbû Parîsê û bi parêzerên dozê re hevdîtin çê kiribû. Li gorî ragihandinên wî di destên parêzeran de jî tiştekê tine. Serdozgerî tu agahiyekê jî nade parêzeran. Lewre wusa dixûyê ku dadgeh jî bi salan şûn de wê çê bibe.

Li gorî agahiyên Hasan Dogan, kesê ku weke kujêr hatiye girtin, Omer ji rayedarên Federasyona Komeleyên Kurd ya Fransayê re name şandiye û ji wan xwestiye ku ew lê xwedî derkevin. Yanê heman kes hê qebûl nake ku wî vê komkujî pêkaniye. Eger rastî ev be, wê demê mirov dikare bipirse ; ka kujêr kî an jî kîn in ? Gelo di vî warî de dewleta Fransayê berpirsyartiya xwe pêkaniye ? Eger pêkneaniye çima wuha dereng dimîne ? Herwuha çima rayedarên Federasyona Komeleyên Kurd ya Fransayê tiştekê bibandor nakin daku dozger encama lêgerînê aşkere bikin ? Herwuha derbarê Ömer Güney û endametiya wî ya Komeleya Kurd de jî hê ji raya Kurd re û herwuha ji malbatên sê jinan re tiştekê zelal nehatiye gotin. Çima ev bêdengî ?

Sê jinên kurd hatin qetil kirin, piştî sê mehan hê jî derbarê kujêran de tiştekê nehatiye aşkere kirin. Malbatên van sê jinan di nava xemgîniyekê giran de ne. Lê mixabin nikarin dengê xwe derxin. Rêxistinên ku ji wan re bibin alîkar û di ser dozgeriya Fransewî de zextê çê bikin jî tinene. Rêxistinên jinên kurd ku pêwîst e di vî warî de karekê bibandor bikin jî tiştekê zêde nakin. Tenê çalakiyên hefteyî, rojên çarşemê, li Parîsê çê dikin û ew jî zêde bandorê nakin.

Divê komkujiya Parîsê nekeve bin siya « Pêvajoya Çareseriyê ». Çi dibe bila bibe divê kujêrên vê bûyerê werin dîtin. Divê hêzên li pişt kujêran, kî dibin bila bibin, werin dîtin û ji wan hesab bê xwastin. Di vî warî de berbirsyartiya herî mezin dikeve ser milên rêxistinên jinên kurd. Ev berpirsyartî tenê bi çalakiyên bîranînê pêk nayê, pêwîst e xebatekî dadî û herwuha siyasî bê meşandin.

Ahmet DERE  /  25.03.2013

Ev nivîs di Rûdawê de hatiye weşandin

15.03.2013

Ewropa û Sûriye

Piştî hewa bahara ereb ku li Misir, Cezayîr, Tûnis û welatên din lipêş ket, Ewropa û Emerîkayê bala xwe kişandin ser Sûriyê. Bi alîkariya amadekariyên ku van hêzan kiribûn, di 2011an de li Sûriyê tevliheviyê dest pê kir. Di nava demekê kurt de li pir herêmên vî welatî şerê navxweyî derket û dorfireh bû. Weke tê dîtin, ji du salan vir ve, her rojê li Sûriyê bi dehan kes jiyana xwe jidest didin.

Di rojên destpêka tevliheviya li Sûriyê de Fransa piştgiriya xwe ji muxalefetê re êlan kir. Emerîka bi rêyên dîplomatîk helwestekê bi heman şêweyê raber kir. Di nava welatên endamên Yekîtiya Ewropayê de hêdî hêdî piştgiriya ji bo muxalefetê pêş ket, helwestekê neyênî raberî Beşar Esad û derdora wî hate kirin. Ne bi awayekê fermî be jî, YE bi rejîma Esad re têkîliyên xwe pirr bisînor kir.

Tê zanîn ku di nava welatên yekem, yên ku lidijî rejîma Esad helwest girtin de, Tirkiye jî heye. Tayîp Erdoğan lidijî rejîma Esad şerekê ne fermî êlan kir. Bê guman armanca rayedarên tirk cuda bû, wan dixwastin û hê jî dixwazin li pêşiya pêşketina tekoşîna rizgariya Kurdên Rojava astengiyan çê bikin. Lewma heya jidestê wan tê ew ji beşekê muxalefeta Sûriyê re alîkariyê dikin.

Dema ku li Sûriyê tevlihevîyê dest pê kir Emerîka û bi taybetî jî Fransa helwesta ku wê Rûsya û Çîn raber bikin nekiribûn nava hejmara encamê. Lewre heman hêzên nevneteweyî naha ketine nava dudiliyekê kûr. Di navbera welatên endamên YE de hêdî hêdî nêrînên cuda derdikevin holê. Li gorî ku ez dişopînim di kûlîsên saziyên YE de helwesta Fransa û ya Îlgiltere nayên pejirandin, rexne li wan zêde dibin.

Van demên dawî di pişt deriyên girtî de, bi rêyên dîplomatîk bêhna hawldanên ji bo konsansûsekê di navbera muxalefeta « modern » û rejîma Esad de belav dibe. Dema ku mirov parçe parçe daxûyanî û helwesta rayedarên Ewropî digire ber çavan baş dixûyê ku wê di demên pêş de guhertinekê çê bibe.

Guhertinekê çawa ?

Beriya her tiştî Ewropiyan fêm kirine ku rejîma Esad ne weke ya Misir, Libya û hin welatên Ereb ên din e. Li pişt vê rejîmê hêzên navneteweyî ên wekî Rûsya û Çinê hene. Xistina vê rejîmê dikare bibe sedemê tevliheviyekê navneteweyî. Çin û Rusya naxwazin di Rojhilata Navîn de hemû leystok li gorî daxwaza Emerîka û Ewropayê bê lidarxistin. Lewre kevirên stratejiya Ewropayê ku bi pêşengiya Fransayê hate lidarxistin, hêdî hêdî dihecin. Di van mehên bahara îsal de dibe ku rêyekê ji pirsgirêka navxweyî ya Sûriyê re were dîtin. Lê belê ev nayê wateya ku wê Beşar Esad û rejîma Baas li ser desthilatdariyê bimîne.

Piştî wuqasa şerê navxweyî û kuştina bi hezaran kesan êdî ne mumkun e ku temenê heman rejîmê dirêj bibe. Çi û çawa dibe bila bibe êdî di Sûriyê de tişt weke dema borî nikarin bimeşin. Ev rastî bi her awayî derketiye holê û Ewropî jî vê yekê dibînin.

Ahmet DERE  / 11.03.2013

Ev nivîs di Rûdawê de hatiye weşandin

1.03.2013

Fransa û Kurd

Derbarê pirsgirêka Kurd de cihê Fransa cuda ye, divê cuda bê dîtin.

Di destpêka salên 1990î de, bi alîkariya Xanim Danielle Mitterand, cara yekem li Ewropayê Konferansa Kurd pêk hat. Di wê Konferansê de pirsgirêka Kurdên li Tirkiyê jî hate niqaş kirin. Tevlîbûna hin Parlementerên Kurdên Bakur  li wê Konferansê bû sedemê pir rexneyên şovenîstên Tirk. Lê belê heman bûyer ji pêvajoyekê nû re derî ve kir, ji heman demê bi şûn de mijara pirsgirêka kurd ket rojeva siyasî ya Tirkiyê.

Ji beşê duyem yê sedsala borî vir ve Fransa herdem xwe nêzîkê Kurdên Başûr girtiye. Bi taybetî Partiya Sosyalîst (PS) di vî warî de serkêşî kiriye. Piraniya xebatên navneteweyî yên Xanim Mitterand ji bo Kurdan de pêk hatiye. Gelê Kurd tu car vê rastiyê ji bîr nake.

Tê zanîn ku cara yekem li Ewropayê Enstîtûya Kurd li Parîsê çê bûye. Di damezrandina vê Enstîtûyê de dîsa rola PS û herwuha ya Xanim Mitterand mezin e. Sîneastê mezin yê Kurd Yilmaz Güney ji Tirkiyê revî hat Fransayê, di salên 1990’î de Mûzîsyenê Kurd Ahmet Kaya jî hat Fransayê. Ev herdu hunermendên mezin yên Kurd jî li Fransayê çûn in ser dilovaniya xwe. Mexberê wan li Parîsê ye.

Ligel vê rewşa Fransayê, mixabin heman welat herdem di nava eniya dijberiya Kurdan de jî cih girtiye. Di salên 1993-1994an de, piştî Almanyayê, Fransa rola pêkanîna operasyonan lidijî Kurdên Bakur (bi taybetî lidijî PKKê) hilda ser xwe. Di wan du salan de bi sedan Kurd hatin girtin, hin ji wan bi salan di zîndanan de man. Bi dehan saziyên Kurdan hatin qedexe kirin. Di sala 1993an de ez berpirsyarê Kurdistan Komîtê bûm li Parîsê, heman sazî (ya ku pişt re navê wê  bû Bûroya Enformasyonê û di 9ê Çile de 3 jinên Kurd lê hatin qetilkirin) hate qedexe kirin, çend rojan pişt re jî ez hatim girtin. Bê ku dozger û polîs min bi tiştekê tewanbar bikin, ez di heman welatî de hatim sirgûn kirin. Eger Gabonê wê demê qebûl kiriba, dibû ku Polîsê Fransewî min sirgûnê Gabonê kiriba.

Ji sala 1993an vir ve Fransa hem xwe weke alîgirê Gelê Kurd daye xûyan, hem jî di nava eniya dijberiya Kurdan de cih girtiye. Çendî hikûmet hatibin guhertin jî siyaseta Fransayê derbarê Kurdan de nehatiye guhertin.

Weke tê zanîn roja 9ê Çile  li Parîsê 3 jinên Kurd hatin qetil kirin. Ev bû 45 roj hê zelaliyekê çê ne bûye. Tê gotin ku kiryarê heman bûyerê Ömer Güney e, lêbelê hê derbarê pêkhatina kiryarê de tu tiştekê zelal ji raya giştî û herwuha ji malbatan re nehatiye aşkere kirin. Mija li ser heman bûyerê her ku diçe qalind dibe.

Ji 9ê Çile vir ve di navbera Fransa û Tirkiyê de hevkariya ewlekariyê tê xurt kirin. Di vê navberê de li Fransayê bi dehan Kurd hatine girtin. Li gorî ku ez dibînim, her ku diçe nêzîkatiya vî welatî li Kurdên Bakur tûndtir dibe.

Ahmet DERE  /  25.02.2013