11ê Êlûnê

Deh sal berê, di roja 11ê Êlûnê de, li Washingtonê çalakiya herî mezin ya terorîzma El-Kaideyê pêk hat. Di heman çalakiyê de nêzê 3 hezaran kes hatin kuştin. Ji pêkhatina wê çalakiyê bi şûnde navê rêxistina El-Kaide kete rojeva hemû cîhanê.

Çalakiya 11ê Êlûnê rûpelekê nû di dîroka cîhanê de ve kir. Ji heman demê dîrok wuha tê bi nav kirin « beriya 11ê Êlûnê û piştî 11ê Êlûnê ».

Çendî çalakiya 11ê Êlûnê lidijî Amerîka û hevalbendên wê hatibe tenzîm kirin, di cewher de ew lidijî mirovahiyê, bi taybetî  jî  lidijî cîhana musulman pêk hatiye. Bi rêya heman çalakiyê navê « musulmanan » û terorîzm bihev re hatiye bikaranîn, reaksiyonekê pir xerab di cîhana mesîhiyan de, lidijî ola îslamê çê bû ye. Di nava gelên musulman de jî yên ku herî zêde ji El-Kaide zerar dîtin gelên Ereb bûn.

11ê Êlûnê bû sedemê ku Amerîka, tevî hevalbendên xwe ên Ewropî, li tevahiya cîhanê, bi taybetî jî li Rojhilata Navîn, operasyonan bimeşînin. Di nava deh salên borî de Rojhilata Navîn ji kiryarên şer xalî nebû ye. Desthilatdariya Saddam hate hilweşandin, İrak û Afganistan ketin bin bandora Amerîkayê, ji destpêka îsal vir ve jî di nava welatên Ereb de guhertinên pir mezin çê dibin. Di pêkhatina hemû van bûyeran de rola çalakiya 11ê Êlûnê û ya El-Kaideyê pir mezin e.

Piştî 11ê Êlûnê di derbarê hêzên azadiya gelan de jî guhertinên girîng pêk hatine. Ji heman demê vir ve, di derbarê van tekoşînan de,  nêzîkatiya cîhanê neyênî guhertiye. Hêzên dagirker bi hêsanî ji kiryarên xwe re sedem peyde kirine û lidijî rêxistinên azadixwaz şerê asîmetrîk û qirêj lipêş xistine. Pelçiqandina Pilingên Tamîl, ya ji aliyê dewleta Srîlankayê ve, weke nimûne ye.

11ê Êlûnê zerarekê mezin daye tekoşîna gelê Kurd jî. Ji 2001ê bi şûn de di qada navneteweyî de doza gelê kurd tengasiyekê jiyaye, hê jî dijî. Dewleta tirk bi hêsanî ji kiryarên xwe ên qirêj re alîkariya navneteweyî dîtiye. Ji heman demê bi şûn de, li Ewropayê û herweha di qada navneteweyî de, PKK weke rêxistinekê « terorîst » hatiye nas kirin. Li hemberî tekoşîna çektarî ya Kurdan dîplomasiya dewleta tirk ji xwe re alîkariyekê dorfireh peyde kiriye. Eger di nava van deh salên borî de çareseriyekê ji pirsgirêka kurd re nehatiye dîtin, di vê derê de rola 11ê Êlûnê heye û mezin e.

Di dawiyê de ez dixwazim vê jî bêjim ; 11ê Êlûnê tenê li Washingtonê neqewumî, ew li hemû derê cîhanê pêk hat. Yên ku ji wê zerara herî mezin dîtin, alema musulman, têkoşînên rizgariya gelan û gelên Ereb bûn. Lewre, beriya hemû hêzan, divê Ereb û gelên musulman lidijî El-Kaideyê derkevin.

Ahmet DERE

12.09.2011

Ev nivîs de Rûdawê de hatiye weşandin