Ewropa û Sûriye

Piştî hewa bahara ereb ku li Misir, Cezayîr, Tûnis û welatên din lipêş ket, Ewropa û Emerîkayê bala xwe kişandin ser Sûriyê. Bi alîkariya amadekariyên ku van hêzan kiribûn, di 2011an de li Sûriyê tevliheviyê dest pê kir. Di nava demekê kurt de li pir herêmên vî welatî şerê navxweyî derket û dorfireh bû. Weke tê dîtin, ji du salan vir ve, her rojê li Sûriyê bi dehan kes jiyana xwe jidest didin.

Di rojên destpêka tevliheviya li Sûriyê de Fransa piştgiriya xwe ji muxalefetê re êlan kir. Emerîka bi rêyên dîplomatîk helwestekê bi heman şêweyê raber kir. Di nava welatên endamên Yekîtiya Ewropayê de hêdî hêdî piştgiriya ji bo muxalefetê pêş ket, helwestekê neyênî raberî Beşar Esad û derdora wî hate kirin. Ne bi awayekê fermî be jî, YE bi rejîma Esad re têkîliyên xwe pirr bisînor kir.

Tê zanîn ku di nava welatên yekem, yên ku lidijî rejîma Esad helwest girtin de, Tirkiye jî heye. Tayîp Erdoğan lidijî rejîma Esad şerekê ne fermî êlan kir. Bê guman armanca rayedarên tirk cuda bû, wan dixwastin û hê jî dixwazin li pêşiya pêşketina tekoşîna rizgariya Kurdên Rojava astengiyan çê bikin. Lewma heya jidestê wan tê ew ji beşekê muxalefeta Sûriyê re alîkariyê dikin.

Dema ku li Sûriyê tevlihevîyê dest pê kir Emerîka û bi taybetî jî Fransa helwesta ku wê Rûsya û Çîn raber bikin nekiribûn nava hejmara encamê. Lewre heman hêzên nevneteweyî naha ketine nava dudiliyekê kûr. Di navbera welatên endamên YE de hêdî hêdî nêrînên cuda derdikevin holê. Li gorî ku ez dişopînim di kûlîsên saziyên YE de helwesta Fransa û ya Îlgiltere nayên pejirandin, rexne li wan zêde dibin.

Van demên dawî di pişt deriyên girtî de, bi rêyên dîplomatîk bêhna hawldanên ji bo konsansûsekê di navbera muxalefeta « modern » û rejîma Esad de belav dibe. Dema ku mirov parçe parçe daxûyanî û helwesta rayedarên Ewropî digire ber çavan baş dixûyê ku wê di demên pêş de guhertinekê çê bibe.

Guhertinekê çawa ?

Beriya her tiştî Ewropiyan fêm kirine ku rejîma Esad ne weke ya Misir, Libya û hin welatên Ereb ên din e. Li pişt vê rejîmê hêzên navneteweyî ên wekî Rûsya û Çinê hene. Xistina vê rejîmê dikare bibe sedemê tevliheviyekê navneteweyî. Çin û Rusya naxwazin di Rojhilata Navîn de hemû leystok li gorî daxwaza Emerîka û Ewropayê bê lidarxistin. Lewre kevirên stratejiya Ewropayê ku bi pêşengiya Fransayê hate lidarxistin, hêdî hêdî dihecin. Di van mehên bahara îsal de dibe ku rêyekê ji pirsgirêka navxweyî ya Sûriyê re were dîtin. Lê belê ev nayê wateya ku wê Beşar Esad û rejîma Baas li ser desthilatdariyê bimîne.

Piştî wuqasa şerê navxweyî û kuştina bi hezaran kesan êdî ne mumkun e ku temenê heman rejîmê dirêj bibe. Çi û çawa dibe bila bibe êdî di Sûriyê de tişt weke dema borî nikarin bimeşin. Ev rastî bi her awayî derketiye holê û Ewropî jî vê yekê dibînin.

Ahmet DERE  / 11.03.2013

Ev nivîs di Rûdawê de hatiye weşandin