Rewşenbîriya Kurd

Jibo her civakê Rewşenbîrî xwedî ciheke biqîmet e. Di demên herî bizehmet de Rewşenbîr dikevin nava hewldanên ku ji gel re rêveberiyê bikin. Hemû daxwaz û hewldanên Rewşenbîran divê pêsverû bin û azadîxwaz bin. Lewre berpirsyartiya Rewşenbîran herdem ligel tekoşînên azadîxwaz in, pêşverûn in.

Dema ku mirov li gelê Kurd binêre mixabin rewşa cihê Rewşenbîran zêde di nava ronahoyê de nîn e. Lewre car caran ez ji xwe dibirsim ; gelo em Kurd ji Rewşenbîriyê mehrûm in ?

Bêguman em Kurd di aliyê pirr derfetan de feqîr in. Di serî de dewleteke me tine. Axa welatê me di bin dagirkeriyê de ye. Ji sedan salan virve hêzên dagirker di nava me Kurdan de cur be cur nexweşî dane afirandin, me bihev kirine duşmin. Ji her deverê Kurdistanê cuda cuda deng derdikevin, yek yê din guhdar nake, hevdu weke raqîbên hev, carna jî weke duşminên hev dibînin. Li her herêmên Kurdistanê çandeke cuda hatiye çandin, li gorî daxwaza dagirkeran dejenerasyon kûr bûye.

Jibo nexweşiyên ku heyî ji nava me rabin dê xebateke mezin a Rewşenbîriyê bê meşandin. Jibo vê jî pêwîstî bi ehlaqeke baş ya Rewşenbîriyê heye. Lewre divê her Kurdê ku xwe weke « Rewşenbîr » dibîne li hemû Kurdan bi çaveke Heval, Kek û Bira binêre. Rewsenbîr ew kesê ku pista xwe nade ti hêz, partî û saziyan. Li gorî devê ti sazî û partiyan li kesî nanêre û derheqê kesî de nirxandinan nake. Herwuha Rewşenbîr ew e ku di jiyana xwe de ji gel re dibe mînak.

Digel rewşa neyênî a gelê me, mixabin hin kes, di bin navê « Rewşenbîriyê » de dixwazin xwe bidin axiftin. Di sosyal medyayê de hespên xwe dibezînin. Herkes dixwaze li gorî daxwaza xwe nirxeke Rewşenbîrî bide qebûlkirin. Lewre, û mixabin, çandeke baş a Rewşenbîrî di nava me de nayê çandin.

Ez naxwazim hemû kesên ku ji xwe re dibên « ez Rewşenbîr im » weke hev bibînim û binirxînim. Bêguman bi dehan kesayetiyên me, ên ku em weke Rewşenbîr bibînin hene. Lêbelê têr nake, ji gelê me re bi sedan, hetta bi hezaran Rewşenbîr divê.

Ez bi kêfxweşiyeke mezin pêşketina Jinên Kurd dişopînim. Di pirr aliyê de jina Kurd derdikeve pêş û dixwaze rola xwe baş bileyze û zêdetir bar bigire ser milên xwe. Di nava 20 salên dawî de rewşa Jina Kurd di pirr aliyan de guherî ye. Li hemû herêmên Kurdistanê her ku diçe zêdetir Jinên ku serî li kevneperestiyan radikin hene. Ev rewş hêviyan xurttir dike.

Bi gotina dawî ez dixwazim vê bêjim ; beriya hemû beşên civakê, divê Rewşenbîr hêza xwe bikin yek û rola xwe bileyzin. Civaka bê Rewşenbîr nikare bibe xwedî pêşerojeke serfiraz.

Ahmet Gulabi DERE

YEKÎTIYA KURDAN

Pirsgrêka Yekîtiyê jibo hemû gelan xwedî wateyekê sereke ye. Gelên ku di nava xwe de yekîtiyek çênekiribin ew nikaribûne bibin xwedî ciheke serfiraz. Yek ji van gelan jî Kurd in

Di van mehên havîna borî de careke din pirsgirêka Yekîtiya Kurdan kete rojeva me. Nakokiyên di navbera KDP û PKK’ê heyî dibin fersend jibo hêzên dagirker. Bi taybetî dewleta tirk ji heman nakokiyan sûd werdigire. Di havîna borî de careke din heman rastî derkete pêş.

Bi taybetî nakokî û aloziyên di navbera KDP û PKK’ê de heyî astengiya herî mezin ya li pêşiya çêkirina yekîtiyê ye. Lewre her kesê û kesên ku jibo çêkirina Yekîtiya Kurdan kar û xebat dikin divê ew beriya her tiştekê hewl bidin daku heman astengî ji holê rabe. Dibe ku di navbera pirr hêz û rêxistinên me yên din de jî nakokî hebin, û hene jî, lêbelê ew di asteke wusan de nînin ku li pêşiya Yekîtiya Kurdan bibin kelem.

Car caran rayedarên KDP û yên PKK’ê wusan diaxifin ku mirov dixwaze wan bawer bike, lê mixabin, dema ku mijar dibe avêtina gavan, ku Yekîtî çêbibe, her rayedar tenê berjewendiyên hêza xwe esas digire.

Em dizanin ku di navbera nêzîkatiya îdeolojîk ya van her du hêzan de cudahiyên kûr hene. Lê belê divê cudahiyên îdeolojîk nebin kelem li pêşiya parastina nirxên neteweyî û berhewendiyên gel. Eger ev her du hêzên kurd dibêjin « Armanca me serkeftin û serfiraziya gelê Kurd e » wê demê divê nêzîkatiyên îdeolojîk nebin kelem.

Ez hêvîdar im rojekê zûtirîn ev her du hêzên me li xwe vebiceniqin û destên xwe bikin bin barê avakirina Yekîtiya Neteweyî.

Pirsgrêka Qerebax û Kurd

Qerebax bûye navenda pirsgrêkên Qafqasya û Rojhelata Navîn. Wusa diyar e ku bi rêya  Qarabax’ê hêzên weke Rûsya, Fransa, Emerîka, Tirkiye û hwd. dixwazin bandora xwe firehtir bikin, ji xwe re derfetên jeo-stratejîk biafirînin.

Qafqasya di aliyê jeografîk de bûye xwedî grîngiyeke mezin. Ew ne weke Rojhelata Navîn be jî, bi taybetî ji bo Rûsya û Ewropayê dikare bibe xwedî bandoreke grîng.

Piştî hilweşandina Sovyetê, di sala 1990’î de pirsgrêka Qerebaxê derket. Wê demê şêniyên Qerebaxê bi giranî Kurd bûn, pirraniya wan çûn Rusyayê, yên din jî li cur be cur welatan belav bûn.

Di salên destpêka şerê di navbera Ezerî û Ermeniyan de hin cîwanên Kurd jî hatin bikaranîn, hem ji aliyê Ezeriyan ve û hem jî ji aliyê Ermeniyan ve. Lêbelê piştî salên 90’î Kurdan xwe ji her du aliyan ve jî dûr xistin. Şer di navbera Ezerî û Ermeniyan de domand. Bi taybetî Ermeniyan pirr hewl dan ku Kurd li aliyê wan cih bigirin, lêbelê ew bi ser neketin, Kurd neketin defa wan, nebûn aliyên şer.

Çendî li Qerebaxê, bi taybeti li bajarên Laçîn, Qubatlî û Kelbecer’ê bi dehan hezaran Kurdan jiyan kiribin û ew der weke axa Kurdan bê dîtin jî, divê Kurd xwe nexin aliyê vê şerî. Ne pêwîst e ku Kurd li aliyê Ezerî an jî li aliyê Ermeniyan cih bigirin. Di vî şerî de ti berjewendiyên Kurdan tine. Lêbelê piştî ku ev şer hate rawestandin, li Qerebaxê rewş asayî bû, wê demê divê Kurd mafên xwe bixwazin. Bi dehan hezaran Kurdan, bi sedan salan li ser wê axê ked dane, xwîdan rijandine, lewre di her aliyê de mafê wan heye ku doza xwe bikin daku mafên xwe bidest bixin. Li gorî krîterên Neteweyên Yekbûyî jî Kurd dikarin li Qerebaxê bibin xwedî mafên xwe.

Îro pirraniya Kurdên Qerebaxê li Rusya dijî, lewre divê ji naha ve li Moskova saziyekê Kurdên Qerebaxê bê avakirin. Ji naha ve divê karê dadî bê meşandin daku pişt re astengî çênebin. Ev mijareke grîng e, lewre divê rewşenbîrên me yên Kurdên Qerebaxê ji naha ve destên xwe bikin bin bar û jibo pêşerojê amadekarî bikin.

Diyaspora Kurd

Li Diyasporayê hêzeke mezin, derdorê 7 mîlyon Kurd heye. Lêbelê û mixabin ev hêz belave ye. Cur be cur hêzên kurd vê potansiyelê parçe kirine. Ji her parçeyê jî dengekê derdikeve. Jiber sedema vê parçebûnê pirraniya Kurdên li Diyasporayê xwe ji kar û xebatên Kurdîstanî dûr digirin. Lewre ji vê hêza Kurd deng dernakeve. Lewre divê li diyasporayê Kurd xwe ji nû ve tenzîm bikin.

Di demên borî de, bi taybetî li Ewropayê PKK'ê xwast heman karî bimeşîne, PDK’ê jî di vî warî de hin xebat meşand û naha jî dimeşîne. Lêbelê heman xebat ser neketin, nakevin jî. Hin hêzên din jî car caran xwastin di vî warî de gavan biavêjin, ew jî ser neketin. Çima gelo ? Bêguman sedem ew e ku Kurdên li Diyasporayê, bi taybetî yên li Ewropayê naxwazin ligel hêzekê cih bigirin, lidij yên din bisekinin. Ev nêzîkatiyeke ne şaş e, û di cih de ye. Divê ti Kurd lidij ti Kurdî (ê) cih negire. Lewre xebatên bi armanca tenzîmkirina Diyaspora Kurd nemeşiyan, ser neketin.

Ev demekê ye li Ewropayê hin hewldanên bi armanca tenzîmkirina diyaspora Kurd hene. Ez naxwazim ji naha ve navekê li vê an jî van xebatan bikim, tenê ez dixwazim bêjim ku, heger xebatên bi armanca tenzîmkirina Diyaspora Kurd bi şêweyeke serbixwe û ji partû û hêzên siyasî serbixwe nemeşe wê negihêjin armanca ku tê xwestin.

Piştî bi dehan salan ku li her çar parçeyên Kurdistanê tekoşîna azadiyê meşiya û destkeftiyên li Başûr derketine holê û herwuha yên ku wê li Rojava derkevin holê naha dema tenzîmbûna Diyaspora Kurd e. Bi taybetî vê demê pêwîstiyeke mezin bi tenzîmkirina Kurdên li Diyasporayê heye. Hêza ku li Diyasporayê çê bûyî, çi di warê aborî de û çi jî di warê siyasî û civakî de be, dikare ji Diyaspora Kurd re jî derfetên nû biafirîne, dikare ji Kurdistanê re jî, ji hemû parçeyan re, derfetên nû derxe holê.

Weke tê zanîn tenê li welatên Yekîtiya Ewropayê nêzê hezar komeleyên Kurdan hene. Lê belê di nava van komeleyan de yên ku ji aliyê kesên profesyonel ve tên birêvebirin zêde tinene. Herwuha pirraniya wan jî tenê di xizmeta hêzekê an jî hêzan de ne. Komeleyên ku bi awayekê profesyonel neyên birêvebirin û armanca wan parastin û pêşxistina berjewendiyên hemû bêşên civaka Kurd nebin nikarin ser bikevin.

Divê were zanîn ku Diaspora bi rêya girseyên tenzîmkirî dibe hêz. Bêguman hejmar jî girîng e, lê belê bi wê ve girêdayî divê sazî û rêxistinên ku bikaribin dengê girseyan bigehînin raya giştî jî hebin. Lewre girseya ku bi mîlyonan hejmara wê hebe lê belê nikaribe xwe baş tenzîm bike nikare bibe hêza Diaspora. Li Ewropayê û li Amerîkayê eger deng û navê Diaspora Cihûyan û ya Ermeniyan heye ew jiber baştir tenzîmbûna wan e.

Ji destpêka salên 2000’î vir ve em Kurd dibêjin Diaspora me jî heye. Ez yek ji kesên ku hevoka Diasporayê zêdetir bikar aniye me. Min di pirtûka xwe ya bi navê « Yekîtiya Ewropayê û Rastiya Kurd » de vê mijarê bi dorfirehî şîrove kiriye. Lê belê dema ku ez li rewşa me ya giştî dinêrim, mixabin hê jî em nebûnin hêzeke diasporal.

Li Ewropayê, herwuha li Welatên Sovyeta Berê, li Kanada, Avustralya, Amerîka û li cur be cur welatên Rojhelata Navîn, Kurd gehiştiye astekî wisa ku di warê aborîde jî ew bûye xwedî hêzeke mezin. Tenê di destê Kurdên li Ewropayê de bi mîlyaran euro sermaye heye. Heger ev hêz baş were bikar anîn, wê bibe sebebê ku di pir aliyan de dengê Kurdan bilind be, herwuha ew ê bixwe jî hêztir bibe. Bi taybetî di hêla karê lobî û dîplomasiyê de Diyaspora Kurda dikare roleke mezintirîn bileyze û wê bixwe xizmeta hemû beşên Kurdistanê.

Ez dixwazim careke din bêjim; Karê Diyaspora Kurd nikare bi pêşengiya û fermanên partî û hêzên siyasî bimeşe û ser bikeve. Divê hemû partî û hêz ji heman karî re alîkar bibin, lê belê xwe nexin pêşeng. Xebatên ku naha li Ewropayê dimeşin dikarin Diyaspora Kurd tenzîm bikin, tenê pêwîstî bi alîkariya girseyên ku bi rastî û ji dil Kurd heye.

Roja îroyîn di nava Kurdên li Diyaspoayê de bi hezaran kesên me yên ku di pirr aliyan de xwedî tecrube û huner hene. Pirraniya wan di demên borî de di nava cur be cur partî û hêzên kurd de cih girtine. Lêbelê, jiber cur be cur sedeman, îro ew bi ti partî û hêzan re kar nakin, pirraniya wan bêdeng û di mala xwe de sekinîn in. Ev potansiyel dikare xwe aktîf bike, dikare tecrube û hunerên xwe bike xizmeta gelê xwe.

 Ahmet Gulabi DERE

12.10.2020

Dagirkirina Rojava, helwesta cîhanê û Kurd

Ji 9’ê Cotmehê vir ve dewleta tirk bi hêza xwe ya artêşê û ya çeteyan ketiye Rojavayê Kurdîstanê. Dewleta tirk hemû mafan ji xwe re rewa dibîne, lê belê ji Gelê Kurd re mafê jiyanê nasnake. Bi teyare û tankan bajar û gundên Rojava topbaran dike. Heya naha bi sedan kesan jiyana xwe jidest dane. Li ber çavên cîhanê çekên kîmyewî jî hatiye bikaranîn, tê bikaranîn.

Çendî dewleta tirk, jiber berxwedana gelê Rojava, neçar ma ku hewldanên xwe yên dagirkirinê bisekîne, dîsa jî bi alîkariya Rûsan ew li ser axa Kurdan xwe dike xwedî soz. Hewl dide ku bi sed hezaran çeteyên DAIŞ’ê, ku bi salan e ew wan li Tirkiyê xwedî dike, bibe ser axa Kurdan bicih bike. Çendî li cîhanê pirr dewlet lidijî vê daxwaza dewleta tirk derkevin jî, AKP bi hemû derfetên dewletbûnê di nava lebatê de ye ku vê armanca xwe bicih bîne.

Piştî vekişandina leşkerên Emerîkî ji Rojava dewleta tirk vê carê bi Rûsyayê re hevpeymanekê îmze kir. Hê ne diyar e ka wê encamên vê hevpeymanê çawa bin, lê belê ji naha ve PYD diyar kiriye ku ew hemû xalên hevpeymana Rûs-Tirkan napejirîne û li gorî wê tevnagere. Di rojên pêş de wê hêdî hêdî encamên heman hevpeymanê derkevin holê.

Beriya her tiştî dagirkeriya dewleta tirk ji aliyê pirraniya dewletên cîhanê ve hate şermezarkirin. Ji derveyê hin welatên tirkan, di cîhanê de dewletên ku vê dagirkeriya tirkan pejirandiye tine.

Lê mixabin, digel ku pirraniya dewletên cîhanê dijitiya xwe ji dagirkeriya dewleta tirk re aşkere kirin, hêza ku bi awayekê tûnd û bi pratîka xwe lidijî vê dewleta dagirker sekinî û disekine tine.

Ji derveyê Macaristan, di serîde Fransa û hemû welatên din yên Yekîtiya Ewropa (YE) dijîtiya xwe aşkere kirine. Lê belê heya naha di aliyê pratîk de li dijî dewleta dagirker ya tirk tu diştekê nehatiye kirin. YE’yê cur be cur daxûyanî da, hê jî dide, lê belê helwesta wê tenê bi daxûyaniyan ve bi sînor e. Gelê Kurd li benda kiryarên pratîk e.

Cîhan bi tevayî dizane ku Gelê Kurd bûye xwedî hemû şert û mercên netewbûnê, mafê wê heye ku bixwe biryara pêşeroja xwe diyar bike. Herwuha pirraniya Kurdan bûye xwedî mentaliteyekê hemdem. Lê mixabin, jiber cur be cur hejmara berjewendiya hêzan, yekîtiyekê di nava Kurdan de pêknayê û ev xal hertim ji aliyê duşminên Kurdan ve tê bikaranîn.

Divê dagirkirina Rojava bibe sedemê yekbûn û hêzbûna Kurdan. Lidijî dagirkeriya dewleta tirk pêwîste hemû hêzên kurd bibin xwedî yek helwestê. Divê kes nikaribe bêje « Ev der di bin bandora min de ye, bila kes neyê alîkariya min ». Herwuha divê kes vê jî nebêje « Ew der ji min dûr e, çi dibe bila bibe ez xwe tevlê nakim ». Ev her du nêzîkatî jî şaş in.

Roj roja yekîtî, hevkarî û tekoşîna jibo serkevtina gel e. Divê her Kurd gavên xwe li gorî berjewendiyên gel biavêje. Derveyê vê rastiyê tu mafê jiyanê ji me re tine.

Ahmet Gülabi DERE

25.10.2019

Bratiya Kurd û Tirkan…?

Hin derdor herroj di nava gotinên xwe de cih didin mijara biratiya Kurd û Tirkan û wê diparêzin. Gelo ev mijar heq dike ku mirov liser wuqasan raweste ?

Tê zanîn ku di rojên buhurî de sê serokên Şaredariyên Mezin, Amed, Van û Mêrdîn, ji kar hatin girtin. Ew bi hilbijartinan hatibûn destnîşankirin û bi mîlyonan kesan dengê xwe dabûn wan. Lêbelê desthilatdariya AKP’ê hebûna wan tehemul nekir, bi biryara wezîrê karê derve ew ji Şaredariyân hatin dûrxisitn û kesên ku eleqeya xwe bi Şaredariyan tinene weke Serokên heman Şaredariyan hatin wezîfedarkirin. Çendî girseyên gel vê rewşê qebûl nekin û bi rojan protestoyan dikin jî rayedarên dewleta tirk kker û kor in, ne tiştekê dibihîsin ne jî dibînin. Wusa dixûyê ku wê ev bêdadî û neheqî bidome.

Di aliyekê de jî, ji mehan vir ve, dewleta tirk hewl dide ku bikeve hemû Rojava û heman herêmê bike bin destê xwe. Lêbelê hêza Emerîka destûrê nadê, ew nikare bi awayekê azad vê daxwaza xwe bîne cih. Lewre dewleta tirk hewl dide ku bi fitne û fesadiyan ji xwe re derfetekê biafirîne ku bikeve Rojava.  Çima dewleta tirk wuqasan Rojava  aciz e? Bêguman sedem hebûna Kurdan e. Ew tehemul nake ku Kurd li Rojava bibin xwedî bandor.

Ne tenê li Rojavayê Kurdistanê, dewleta tirk li ti deverê hebûna Kurdên Zindî qebûl nake. Eger ew bi Herêma Kurdistana Başur re di nava hin têkiliyan de ye sedem ew e ku Kurdên Başur di bin bandora wê de ne. Eger KDP û herwuha YNK li dijî berjewendiyên dewleta tirk tev bigerin ew nikarin yek rojê bi dewleta tirk re têkiliyan bimeşînin. Ev rastiyekê ye û ez bawer im rayedarên Başûr vê yekê baş dizanin.

Dema ku mirov li rewşa Bakurê Kurdistanê dinêre heman rastî baştir tê xûyan. Kurdên ku ji aliyê dewleta tirk ve têne hezkirin ew yên ku tenê ji dewletê re xizmetê diken in. Yanê Kurdên mirî, ne yên zinde. Her Kurdê ku xwe bi rastî weke Kurd dibîne ji aliyê dewleta tirk ve û herwuha ji aliyê partî û saziyên tirk ve nayên hezkirin. Hemû saziyên ewlekariya dewleta tirk derbarê Kurdan de xwedî yek nêzîkatiyên in, Kurdên zinde herdem di bin çavanden in.

Ne tenê dewleta tirk, pirraniya Gelê Tirk jî xwedî heman nêzîkatiyê ye. Lewre hin bajarên Tirkan ji Kurdan re qedexen in. Her salê bi sedan êriş li dijî Kurdan tên kirin û hemû jî li bajarên Tirkan diqewumin, yên ku heman êrişan dikin jî Tirk in.

Bi kurtayî mirov nikare di nava heman şert û mercan de û bi dilekê rehet doza biratiya Kurd û Tirkan biparêze. Yek jî, yak u zêdetir bala mirov dikêşîne ev e ; mijara Biratiya Kurd û Tirkan bi giranî ji aliyê Kurdan ve tê niqaşkirin. Pirr kêm rewşenbîrên ku eslê xwe tirk in vê mijarê niqaş dikin.

Ez li dijî biratiya gelan nîn im, lêbelê pêwîste biratî yekalî nebe. Divê her du alî jî biratiyê bixwazin û hez bikin. Eger ne wusan be ew biratî ne ya rast e, ji kesê re jî feydeya wê nabe.

Eger siyaseta dewleta tirk wusan bidome tê wuyan ku demekê bi şûnde wê ti mecal nemîne ku mirov behsa « biratiya Kurd û Tirkan bike ».

Di dawi de ez dixwazim vê jî bêjim ; divê ku em Kurd zêde vê mijarê niqaş nekin daku « Tirk » nebêjin « Kurd hewceyên biratiya men in ». Çiqas Kurd hewceyê biratiya bi gelan re ne, wuqasan jî Tirk, Ereb û Faris jî hewcen in.

Ahmet Gülabi DERE

30.08.2019

Ziman Hebûn e

21’ê Sibatê roja Zimanê Dayîkê bû. Weke hemû gelan em jî heman rojê bi wate dibînin. Lewre bi wê minasebetê li Kurdistan û herwuha li derveyê welat cur be cur çalakî pêkhatin. Ez jî heman rojê li hemû gelan pîroz dikim.

Dê were zanîn ku yek ji nirxên gelan ziman e, bê parastin û pêşxistina zimanê dayîkê ti gel nikare hebûna xwe biparêze. Lewre jibo me Kurdan jî ziman pirr pirr grîng e, axiftina bi kurdî, nivîsandina bi kurdî li ser me hemûyan ferz e.

Mirov bingeha şexsiyeta xwe di demên zarokatiyê de digire. Dê û bav çi bi zarokan bidin fêmkirin ew zarok wusan fêrî jiyanê dibin. Ziman yek ji tişta herî grîngtirîn ya ku zarok pê şexsiyeta xwe çêdikin e. Lewre pirr pêwîste ku her zarokê û zaroka kurd hevokên xwe yên destpêkê bi kurdî bînin ziman. Bi taybetî di vê dema niha de fêrkirina kurdî bi zarokan weke wezîfeya herî girîng ya welatparêztiyê ye.

Lê mixabin rastiya me Kurdan pirr cuda ye. Hin Kurd nikarin bi tirkî, erebî an jî farsî baş xwe îfade bikin, lêbelê ew bi zarokên xwe re bi tirkî, erebî an jî farsî diaxifin. Heman Kurd li Ewropayê jî hene, ew nikarin baştir bi Fransî, Almanî an jî zimanekî din yên ewropî biaxifin, lêbelê hewl didin ku bi zarokên xwe re bi heman zimanan biaxifin. Di nava wan de hin kes hene gihîştine astekê wusan ku nikarin bi zarokên xwe re biaxifin, di navbera wan û zarokên wan de diyalog tine. Jiber ku ew û zarokan hevdu fêm nakin.

Li gorî min  yek ji derdê Kurdan yê herî grîng divê weke nezanîna kurdî bê dîtin. Dema ku em li dora xwe dinêrin Kurdê ku baştir dikare xwe bi kurdî bîne ziman ew baştir bi nirxên gelê xwe ve jî grêdayî ye.  Ew kesên ku jibo doza gelê Kurd ditekoşin lêbelê xwe fêrî kurdî nekirine samimî nîn in û ez bi wan beled nînim. Doza azadiya gelekî nikare bi zimanekî din bê pêşxistin. Ew kesên ku dibên ‘Ziman ne grîng e, ya herî muhîm tekoşîn e’ xwe û gel dixapînin.

Bêguman tenê bi axiftina bi kurdî tekoşîna azadiya gelê Kurd nameşe, divê kes min şaş fêm neke. Lêbelê bê ziman û bê pêşxistina zimanê gelê Kurd jî tekoşîna azadiyê nameşe. Li ser vê xalê ez bawer im pirraniya kesên baqil, zanyar bihevre ne.

Dema ku ez dibêm zimanê kurdî divê tenê zaravayê kurmancî neyê heşê kesî. Kurdî weke ziman xwedî dewlemendiyekê zaravayan e. Kurmancî, Soranî, Zazakî, Goranî, Lorî û her wekî din, hemû parçeyên zimanê me yê şîrîn kurdîn in. Kî bi kîjan zaravayê dikare baştirîn xwe bîne ziman bila wê zaravayê biaxife, bi zarokên xwe bide fêrkirin.

Carekê din ez roja zimanê dayîkê li hemû gelan pîroz dikim.

Bayê Êlekzeran (Gilets Jaunes) li Fransa

Ji 17 meha kanûnê vir ve li hemû herêmên Fransa tevgera Êlekzeran çalakiyan dike. Ev tevger ne bi helwesteke siyasî derket holê, ji her derdoran bes di nav de hebûn.

Digel ku tevgera Êlekzeran xwe alîgirê ti partiyên siyasî neda xwûyan dîsa jî hêzên ultra çepgir û ultra rastgir xwe ji çalakiyên wê dûr negirtin. Bi taybetî çalakiyên rojên şemiyan di bin bandora van hêzên ultra de man. Lewre her ku roj derbasbûn tevgera Êlekzeran hêza xwe winda kir.

Xalekî din ku bûye sedemê heman tevger alîkariya girseyî winda bike jî ev e ; hin kesên ku weke berdevk hatibûn nasîn bi lez û bez ketine nava hewldanên siyasî. Ew ji niha ve xwe amade dikin ku tevlî hilbijartinên parlemena ewropayê bibin. Hin ji wan ji niha ve komeleyên siyasî damezrandine û lîsteya berendamên parlemena ewropayê amade dikin. Jibo berdewamiya heman tevgerê ev hewldan neyênî tên dîtin. Kesên ku ji cur be cur derdorên siyasî di nava heman tevgerê de cih digirtin hêdî hêdî xwe jê dûr digirin û tevlî çalakiyan nabin.

Digel wendakirina hêzê dîsa jî Serokkomariya Emmanuel Macron û hikûmeta Edouard Philippe  hin gavan avêt. Çendî heman gav bersiv nedin daxwazên tevgera Êlekzeran û herwuha ya girseyan dîsa jî pirraniya hemwelatiyên frensî razîbûnên xwe diyar dikin. Lewre wusa xûyaye ku di destpêka 2019’an de hêdî hêdî bandora heman tevgerê winda bibe û çalakiyên wê bidawî bibin.

Tevgera Êlekzeran ne tenê li Fransa, herwuha li hemû welatên Ewropayê bandor  çêkir. Ji niha ve li Belçîka, li Holanda û li hin welatên din bi heman şêweyî tevger çêbûn, çêdibin û herwuha   çalakî pêktên. Lewre, çendî heman tevger hêza xwe ya girseyî li Fransa wunda bike jî ew bûye meşaleya daxwazên girseyên xizan. Heman rastî tenê li Ewropayê nayê dîtin, herwuha li cur be cur welatên din jî bandora wê diyar dibe.

Li gorî hin zanyaran, ez jî wusa difikirim, tevgera Êlekzeran dikare bibe derman ji nexweşiyên sîstema ewropî re. Pêdiviya Yekitiya Ewropayê jî bi tiştekî wusan heye.

Ahmet Gulabi DERE  / 25.12.2018

Hilbijartin û Ewlekariya Başûrê Kurdistanê

Di rojên borî de li Başûrê Kurdistanê hilbijartin pêk hatin. Çendî bi derengî be jî pêkhatina heman hilbijartinan grîng e, divê herkes ji encamên wan re rêz bigire.

Dibe ku di pêkanîna heman hilbijartinan de hin pirsgrêk çêbibin, lêbelê ev nayê wateya ku encamên wan ne grîng bin. Di hilbijartinên pirraniya welatan de cur be cur pirsgrêk çêdibin. Daxwaz a  me ew e ku hemû hilbijartin di nava şert û mercên demokratîk de pêk bên.

Başûrê Kurdistanê jibo hemû Kurdan weke pêngava ber bi serxwebûnê ve ye. Rêya avakirina dewletekê Kurdan, ya serbixwe û azad, di Başûrê Kurdistanê de derbas dibe. Çiqas jî hin derdor vê rastiyê qebûl nekin ew rastiyek e. Lewre pêşketina heman herêmî jibo hemû Kurdên welatparêz xwedî girîngiyeke mezin e. Bi taybetî pêşketina demokratîk ya saziyan û herwuha ya sîstema birêvebirina herêmê.

Di van hilbijartinan de dîsa PDK weke hêzeke sereke derket. Çendî derbarê PDK’ê de rexne û gazinên hin derdoran hebin jî carekê din hate dîtin ku gelê Başurê Kurdistanê bi giranî li pişt heman partiyê ye. Digel hemû rexne û gazinan meşrûyeta PDK’ê nikare bê niqaşkirin.  Bêguman partî û hêzên din jî li Başûrê Kurdistanê, bi taybetî YNK û GORAN jî xwedî giraniyekê mezin in. Dîsa sazî û rêxistinên sivîl jî di heman herêmê de xwedî soz in.

Ji vê demê bi şûnde barekê giran ketiye ser milên rayedarên PDK’ê. Weke hêza herî mezin ya Başûrê Kurdistanê, divê PDK ji pêşketinên demokratîk re baştirîn rêberiyê bike. Divê rexne û gazinên gelê herêmê û herwuha yên hemû Kurdan liber çav bên girtin. Di bingeha pirraniya rexne û gazinan de divê rastiyek bê dîtin. Bêguman hin derdor bi qerez rexne û gazinan dikin, lêbelê ew xwedî rêjeyek mezin nin in, û pirraniya wan jî tê naskirin.

Divê bê zanin ku di dilê pirraniya Kurdên welatparêz de cihê Başûrê Kurdistanê cuda ye. Her Kurdê welatparêz dixwaze rojekê biçe li heman parçeyê Kurdistanê bijî. Lêbelê heya niha derfet nehatine afirandin daku daxwaza heman girseyê pêk were. Lewre divê rayedarên reveberiya Başûrê Kurdistanê di vî warî de çi divê pêk bînin, daku her Kurdê ku dixwaze ew bikaribe bê xem biçe herêmê û eger bixwaze bikaribe li wê derê kar bike û bijî. Ez bawer im bi hezaran Kurd van hêvî û daxwazên min parve dikin.

Li gorî ku ez dizanim bi dehan rewşenbîrên Kurd dixwazin biçin Hewlêr, Silêmanî, Duhok û bajarên din yên Başûrê Kurdistanê. Lê mixabin, jiber nebûna ewlekariyê zêde kes naxwaze wê ve biçe. Di vî warî de karên îstixbaratî yên dewleta tirk û îranê sebebên herî giring in. Lewre pêwîste rayedarên herêmê, bi taybetî yên PDK’ê, di vî warî de nêzîkatiyên xwe biguher in. Divê rêya Başûrê Kurdistanê ji hemû Kurdan re vekirî bê hîştin. Eger wusa be pêşketin jî zûtir çêdibin.

Bi van nêrînan ez dixwazim tişta ku di dilê pirraniya Kurdan de derbas dibe bînim ziman. Hêvîdar im rayedarên me, yên Başûrê Kurdistanê, piştî êlankirina encamên hilbijartinan û herwuha avakirina hikumeta nû pêvajoyek xweştirîn bidin destpêkirin.

Ahmet Gulabi DERE  / 07.10.2018